Karatay ilçesi, Aziziye Mahallesi’nde Dolap Halil ve Dolap Mahmut Sokakları arasında kalan mescit, bu iki sokağa da cephesi olması sebebiyle sokak isimlerine uygun olarak Dolap Halil ve Dolap Mahmut Mescidi olarak iki farklı isimle adlandırılmaktadır. Günümüzde yapının asıl girişi Dolap Halil Sokak üzerinde yer almakta ve konutlar arasında kalan dar bir avludan mescide ulaşılmaktadır. Hem doğu hem de batı giriş kapısı üzerinde günümüz Türkçesiyle yazılmış kitabelerde 1873 M/ 1290 H tarihi okunmaktadır.
Kuzey ve güneyinde konutların yer aldığı mahalle mescidi, dıştan dışa 7,30x9,40 m ölçülerinde dikdörtgen bir alanı kaplamaktadır. Ancak 1962 yılında yapının Dolap Mahmut Sokak tarafına eklenmiş olan imam evi ile bir bütün olarak algılanması sebebiyle daha büyük bir yapı etkisi vermektedir. Banisi ve ustası hakkında bilgi bulunmayan, vakfiyesi de olmayan mescit, mahalle halkı tarafından yaptırılmıştır.
Mescide batı ve doğu cephelerde kuzey köşeye yakın olarak yapılmış lentolu kapılardan girilmektedir. Taş döşeli dar avludan geçilerek ulaşılan batı girişinde beş basamaklı bir merdiven yer almaktadır. Doğu cephede ise mescidin bodrum katına açılan bir kapı ve bu kapının güneyinde günümüzde kullanılmayan bir çeşme bulunmaktadır. Bodrum katının üzerinde iki pencere ile sokağa açılan imam evi yer almaktadır.
Mescit, iki adet ahşap sütunun üzerine oturan yastıklar ve kuzey-güney doğrultuda uzanan ahşap kirişlerle mihrap duvarına dikey yönde uzanan üç sahına ayrılmıştır. Ahşap kirişlerin üzerinde doğu-batı doğrultuda uzanan silindirik kirişler yer almaktadır. İçte silindirik kirişlemeli ahşap tavanla örtülü mescit, dışarıda doğusundaki imam evi ile birlikte bir bütün hâlinde Marsilya kiremidi kaplı beşik çatı ile örtülüdür. Mescidin özgün hâlinde kara dam olarak yapılmış üst örtü, imam evinin yapılması ile birlikte dışta kırma çatıya dönüştürülmüştür.
Mescidin güney beden duvarında birisi mihrabın üzerinde tepe penceresi olmak üzere toplam üç penceresi bulunmaktadır. Bu pencerelerden doğudaki önündeki konut sebebiyle kapatılmış durumdadır. Batı girişin güneyindeki mazgal pencere ve kuzey cephede yer alan tepe penceresi de mescidin aydınlatılmasına destek olmaktadır.
Yarım daire planlı bir nişe sahip olan ahşap mihrap, birbirini çevreleyen üç kuşaktan oluşmaktadır. Yapının güneybatı köşesinde sonradan eklenmiş ahşap bir minberi, güneydoğu köşesinde vaaz kürsüsü ve kuzey cephesinde mihrabın karşısına gelen alanda 1962 yılında yapılmış bir mahfil katı bulunmaktadır.
Mihrap duvarına dikey yönde uzanan bir harim planı üzerine inşa edilmiş tipik bir XIX. yüzyıl sonu Konya mahalle mescidi olan Dolap Halil-Mahmut Mescidi, iyi durumda olup hâlen ibadete açıktır.
Dolap Halil-Mahmut Mescidi
