CELAL BEY

(Mehmet Celal Bey) (1862-1926) Nazır, Konya valisi, yazar.

Maliye memurlarından Atıf Bey’in oğludur. H 1279/1863’da İstanbul’da doğdu. Sıbyan mektebinden sonra Bayezit Rüştiyesinde, bilahare Mülkiyede okudu. 1300/1883’de yüksek dereceden şahadetname aldı. Ziraat tahsil etmek üzere 1300/1883 senesinde Ticaret ve Ziraat Nezaretinden Almanya’ya gönderildi. Rahatsızlığından dolayı tahsilini tamamlayamadı. 1303/1886’te Darülmuallimin coğrafya muallimliğine tayin olundu. 1304/1886’te tarih-i umumi, hikmet-i tabiiye ve coğrafya muallimliği uhdesinde olarak Kastamonu İdadisi Müdürü oldu. 1306/1889’da Trabzon Maarif Müdürlüğüne tayin edildi. 1310/1893’da müsellesat ve kozmografya muallimliği uhdesinde Selanik Maarif Müdürlüğüne nakledildi. Fransızca ve Almanca bilmesinin yanında ilmî yeterliliği sebebiyle Encümen-i Daniş ve Muayene Azalığına tayin olundu.

1321/1903’de üçüncü rütbe Osmanî Nişanı verildiği gibi yine o sene rütbesi evvel-i ûlâlığa terfi olundu. 1322/1904’de Meclis-i Maarif Azalığına naklolundu.

1324/1908’de, Mekteb-i Mülkiye Müdürlüğüne tayin edildi. “Erbab-ı ehliyet ve kifayetten bulunmasına mebni” 1325/1909’de 15.000 kuruş aylıkla Erzurum Valiliğine, 1327/1911’de Edirne Valiliğine nakledildi. Yine aynı sene Sait Paşa’nın kurduğu kabineye Dâhiliye Nazırı olarak girdi. R 1327/1912’de kabine ile istifa ederek Aydın valisi oldu (H 1331/1912). H 1331/1913’de Ticaret ve Ziraat Nazırı oldu. 4 Haziran 1329/1913’da kabine ile beraber istifa etti. 3 Temmuz 1329/1913’da Halep Valiliğine, on dört gün sonra da Konya Valiliğine nakledildi. Yine o sene birinci rütbeden Mecidî Nişanı verildi. 26 Eylül 1331/1915’de azledildi. 5.000 kuruş mazuliyet maaşı bağlandı. 1335/1919’te Adana Valiliğine, 3 Temmuz 1337/1921’de İstanbul Şehreminliğine tayin edildi. 4 Temmuz 1338/1922’de yerine başkasının tayinine binaen görevinden ayrıldı.

15 Şubat 1926’da İstanbul’da öldü. Maçka’da Âşıklar Mezarlığı’na defnedildi. Meclis-i Maarif azası ve aynı zamanda muallim olması hasebiyle ekserisi iptidai ve rüştiyelere mahsus olmak üzere hemen her fende birçok kitap neşretti. Liseler için coğrafya ve ziraat kitapları da yazdı. Darülfünun Edebiyat Şubesi’nde okuttuğu Coğrafyanın Tarihi eserlerinin en mühimidir. “Servet-i Fünun”da da bazı yazıları çıkmıştır. Celal Bey, ilim ve irfan sahibi olduğu gibi iyi bir idare adamı idi. Celal Bey, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi öğretim üyelerinden Prof. Dr. Ömer Celal Saraç’ın babasıdır.

HASAN YAŞAR

BİBLİYOGRAFYA

  • Pakalın, Zeyl, 2008, IV/70-76; BOA, SAD, 66/77-78; 150/235; Ergin, 1996, 577-624; Ahmet İhsan, Servet-i Fünun, Nu. 66, s. 1540.