Tek Parti Döneminin siyasi gazetesi olan Ekekon, Cumhuriyet Halk Fırkası (CHF=CHP) yerel yönetimi tarafından yayımlanmış; ilk sayısı, 14 Mart 1935 tarihinde, “Gündelik siyasal, ulusal gazete” sloganı ile çıkmıştır. Sahibi Tek Parti Devri Konya’sında etkili bir isim olan Şevki Ergun*, yazı işleri müdürü de Ziya Çalık’tır*. Başlık yanında amblemi, kırmızı renkli altı ok üzerinde, Konya’daki Atatürk Anıtı’dır*. Gazetenin manşeti, iri puntolu kırmızı yazıyla, “Ekekon’un ilk sayısı; yurdun kurtarıcısı, ulusun en yükseği, tarihlerde geçen büyüklerin en büyüğü, eşsiz Kamal Atatürk’e özden gelen sevgi bağlarını, saygılarını sunmakla en sonsuz kıvanç duyar” cümlesidir.
Dört sayfalık gazetenin satış fiyatı, üç kuruştur. CHF’na ait Ekekon Basımevinde basılmaktadır. Basımevinin aslı, Vilâyet Matbaasıdır. Resmî Konya gazetesi* kapatıldıktan sonra matbaası, 1933 yılında partiye verilmiştir.
Ekekon, Konya basını içinde adı, dikkat çeken bir gazetedir. Şevki Ergun, “Ekekon Neden Çıkıyor?” başlıklı yazısında, anlamını vermeden, gazetenin adını Atatürk’ün verdiğini belirtmektedir. Ziya Çalık, “İlk Deyiş” adlı yazısında, Ekekon’un Konya demek olduğu ve bu adda şehri ilk Türklerin kurduğunu belirtmiştir. Yusuf Akyurt’a* göre ise; Ekekon, “eke, ege, aka, bey” kökenli ve Konya demektir. İkoniyum, Ekekon’un bozuk bir söylenişidir. Ekekon, İkoniyum’a, zamanla o da tekrar Türkler tarafından kısaltılarak Konya’ya dönüştürülmüştür.
Ergun’un çıkış yazısı, gazetenin yayın politikasını, amaçlarını ortaya koymaktadır. Amaç, “hükümetin dayandığı Cumhuriyet Halk Fırkası’nın halkçı, yurtçu, hükümetçi, laik, devletçi, ulusçu, vasıflarını” yaymaktır. Bu amaca uyulursa, “Türk yurdunda kalkınma” olacaktır. Ekekon, devrimlerin ve rejimin savunucusu bir siyasi gazetedir. O, “ülkü” gazetesidir. Ulu ülkümüzün yayımına çalışan, bunu her şeyden üstün sayan yüksek davamızın inançlı ve özlü gazetesidir. Rejime aykırı gelecek her geri düşünüşün her aykırı görenin karşısında dikilecek çetin bir savaşçı olacaktır. Savaşacaktır. Geriliği boğacak, aykırılığı düzeltecek, onlara temiz ve kalkındırıcı düşünüşü, duyguyu aşılayacaktır.
Gazete, parti ile organik bağını, “Halk Sütunu” başlıklı köşesinde de vurgular. Köşenin konuş nedeni şöyle açıklanır: “Ekekon, altına sığındığı altı oklu bayrağın yüksek ülküsünün yayıcısı olduğundan fırkanın bu özlü ve halkçı ülküsü için sayfalarında bu sütunu ayırdı”; “Gazetemiz ulusal ve halkçı, özden ve kökten Cumhuriyet Halk Fırkası’nın fikir yayıcısı olduğunu ispat ederek kıvanç duymuş olur”. Okuyucularını da yazmaya teşvik eden gazete, “yasadışı Arap Harfleri ile yazılan” yazıların kabul edilmeyeceğini özellikle vurgular. Eski harfli tabloların, evlerin duvarlarına asılmasına karşıdır.
25 II. Teşrin (Kasım) 1936 tarihli 504. sayısıyla gazete, ilk defa yayımına ara verir. Bu sayı, CHP ilk kongresine tahsis edilmiştir. Başyazı, manşet bu konu ile ilgilidir. Baş sayfa ortasındaki Atatürk fotoğrafının altına, “Partimizin değişmez genel başkanı” yazılmıştır. Aynı sayının ikinci sayfasında, çerçeve içinde; “Ekekon’un yeni şekli” hakkında bilgi verilmiştir.
Gazete, 30 Ağustos 1937 tarihinde 534-1 sayısıyla, Zafer Bayramı’nı kutlayarak yayıma başlar. Harflerini yenilemiş, kadrosunu genişletmiştir. Bundan sonra, “gündelik” olarak yayımına devam edecektir. Başlık yanından, altı ok üzerinde Atatürk Anıtı’nın bulunduğu amblem çıkartılmış, başyazılar ikinci sayfaya ve “Ekekon” imzası ile tek sütun verilmiştir. İlk sayı sekiz diğerleri dörder sayfa, sayfalar dört sütun, fiyatı 100 para yapılmıştır. İmtiyaz sahibi aynı fakat yayın direktörü Ali Rıza Uğurlu olmuştur. “Akşamları çıkar, siyasal gazete”dir. Yalnız gazete, yayımına ara verirken ilan ettiği, gazete başyazıları özeti, hikâye ve roman tefrikası gibi vaatlerini gerçekleştiremez. Başyazılardan özetler, ancak 14 Ocak 1938’den sonra verilmeye başlanır. Özeti verilen gazeteler Kurun, Cumhuriyet, Ulus, Tan ve Son Posta’dır. Bazen alıntı başyazılar, gazetenin ön sayfasında yayımlanmaktadır. F. R. Atay’ın, Ulus’ta çıkan yazılarından üçü ayrı zamanlarda baş sayfada tekrar yayımlanmıştır (Ekekon, 30, 31 Mayıs 1938, 2 İkincikânun 1939). 15-16 Eylül 1937 tarihli sayılarında gazete altı oklu Atatürk Anıtlı sembolünü iki gün başlık yanında tekrar yayımlar. Bu defa altı ok, zeminde değil, Atatürk Anıtı’ndan çıkıyor gibidir. Başlık, büyük harfler yerine küçük harflerle yazılmıştır. Fakat 17 Eylül’de eski hâline döner. Değişiklikler bu kadarla kalmaz. 20 Ekim 1937’den itibaren boyutları büyütülen gazete, tekrar beş sütun olmuştur. 29 Ekim 1938’de Cumhuriyet Bayramı münasebeti ile normalde dört sayfa çıkan gazete, on iki sayfa ve üç renkli yayımlanır. Gazete, altı oklu sembolü 7 Nisan 1939’dan itibaren tekrar vermeye başlar. Fiyatı, daha önce 100 para iken 10 Nisan 1939’dan itibaren üç kuruşa çıkartılır.
Ekekon, 25 Haziran 1940 tarihinde yeniden dört sütun ve küçük boy çıkmaya başlar. 15 Nisan 1941’de iki sayfaya düşer, 1 Ağustos’ta ebat büyüterek beş sütun çıkar. 22 İkinci Teşrin 1941’den itibaren haftada üç gün (salı, perşembe, cumartesi) dört sayfa olarak basılmıştır. M. Muhlis Koner’in* ismi, 27 İkinci Teşrin 1941’de künyeye başmuharrir olarak yazılmıştır. 29 İkinci Kânun 1944’den itibaren Edip Nâzım Ermaral* künyede müessese müdürü olarak yer almıştır. 1945 yılının ikini yarısında Besim Ergun, “umumi neşriyat müdürü”dür. Gazete, 16 Şubat 1950’den itibaren günlük olarak yayımlanır. Fakat sayfa sayısı dörtten ikiye düşürülmüştür. Gazete, 2 Mart 1950’deki duyurusu ile baskı makinelerinde ıslahat yapmak üzere yayımına birkaç gün ara vereceğini bildirir. 4 Nisan 1950 tarihinden itibaren dört sayfa ve günlük olarak çıkmaya devam eder.
15 Mart 1946’da on ikinci yayım yılını kutlayan gazetenin, çizgisini koruduğunu Basri Gökkaya, “Ekekon 12 yaşına girdi” başlıklı yazısında şöyle vurgular: “Ulu önder Atatürk’ün kurduğu ve temelini inkılâbın yeni ve modern ruhuyla yücelttiği Halk Partisinin idealize ettiği özlü prensipler üzerinde yürümüş ve bütün irade ve emeklerini bu uğura harcamıştır.” Seçim atmosferine girilince gazete 25 Mayıs 1946 tarihli sayısında baş sayfadan kalın siyah çerçeve içinde şu çağrıyı yapar: “Yurttaş! 26 Mayıs 1946 Pazar Belediye seçim günüdür-CHP kurtarıcı ve yapıcıdır. Onun adaylarına oy verilince halkın özlediği iyi işlerin başarılması sağlanır.”
Gazete, 15 Mart 1948 tarihli, “Ekekon 14 yaşında” başlıklı yazısında on üç yıldır üstlendiği görevi vurgular: “Konyamızda devletimizin milliyetçilik, cumhuriyetçilik, inkılâpçılık, laiklik, halkçılık prensiplerini yaymak için 13 yıldan beri her fırsattan yararlanarak yayında bulunan Ekekon, bugünkü sayısıyla 14 yaşına basmış bulunuyor.”
Ekekon, döneminin aynası durumundadır. İlk sayısındaki, “Saylavımız (milletvekili) B. Bediz Aydilek’le* Muhabirimiz Görüştü” başlıklı söyleşi, demokrasi tarihimiz açısından ilgi çekicidir. Konya’daki parti gazetesi adına muhabir, kamutaydaki (meclis) on yedi bayandan biri olan Konya milletvekilini ziyaret eder. Aynı yerde belirtildiğine göre, milletvekilinin, Konya’dan ilk görüştüğü kimse bu muhabirdir. Bayan vekil, Konya’ya hiç gelmemiş, şehri, köylerini, özellikle merak ettiği kadınlarını görmemiştir. Milletvekilidir ama seçim bölgesini görmemiş, seçmenlerini hiç tanımamaktadır. Ekekon, iki buçuk yıl sonra, Bayan Bediz Morova’nın, Bay Ressam Şevket Dağ* ile birlikte Konya’ya geldiğini, 7 Ekim 1937 tarihli nüshasında haber verir.
Devir, Ekmeğin karne ile gayet sınırlı bir şekilde verildiği, çay, kahvenin tekel tarafından dağıtıldığı (memura 150, halka 100 gr.) İkinci Dünya Harbi yıllarıdır. 1 Nisan 1941 tarihli gazete, “Tek tip ekmek” başlıklı haberi verir. Buna göre, tek tip ekmek üretimi için bir komisyon tecrübe ve etüt çalışmasına başlamıştır. Gazete, 3 Nisan’da belediye ve vilayetin ilgi duyduğu ekmek tecrübelerinin olgunlaştığını yüzde, on beş oranında çavdar kullanılan ekmeğin Civelek Fabrikasında üretildiğini, on kuruş otuz para veya on buçuk kuruşa satılacağını ama un stoku yeterli olmadığı için halka arz edilmediğini bildirmektedir. Bu arada gazete, cezalandırılanları haber verir. Bunlar içinde, balık, patates ve basmayı fazla fiyatla satan esnaflar, ekmeği karnesiz ve pahalı satan bakkallar vardır. 22 Nisan, 11-23 Eylül 1943 tarihli nüshalarına göre; esnaf para, dükkân kapatma ve hapis cezaları ile cezalandırılmıştır. Şehir, hayvan, insan sağlığını korumada da garip kararlar alınmaktadır. Kene, hayvanlara zararlı olmaktadır. Kene ile mücadele için düşünülen yöntemlerden birisi, “keneli hayvanlar için banyolar yaptırmaktır”. 13 İkincikanun 1941 tarihli gazete, bu isabetli kararından dolayı valiye, “vilayet koyuncuları adına” teşekkür eder. Ama insanlar, benzeri durumda “banyolu” şansa sahip değillerdir. 29 Haziran 1943 tarihli habere göre, Konya’da Belediye sağlık meclisinin verdiği bir kararla, şehre gelen yolcular, “bit muayenesine tabi tutulacaklardır”.
Gazetenin İstanbul başta olmak üzere birçok yerde muhabiri bulunmaktadır. En hızlı haber geçme aracı telgraftır. 4 İkincikanun (Ocak) 1938 tarihli gazete baskısının gecikmesi üzerine okuyucularından özür diler. Sebebi şudur: “İstanbul muhabirimizin gece verdiği telgrafları 3.30’da alan telgrafhane 6 saat 40 dakikalık bir bekletmeden sonra saat 10.10’da –o da müteaddit müracaatlarımız üzerine- bize göndermiştir. Gazetemiz bu yüzden mutat neşir saatinden epey zaman sonra çıkmış bulunuyor.”
Mart 1950’den itibaren seçimle ilgili, CHP, karşı parti olarak DP hakkında haberler artar. Seçim süreci yaklaştıkça yazılardaki hatlar da sivrilir. 27 Mart 1950 tarihli Ekekon’un baş sayfasında Fakih Özlen* imzasını taşıyan iki sütunluk yazının başlığı, “Kahpeliğe ilânı harp”tir. 1935’teki Yeni Ses’le* yapılan ekmek tartışmasındaki seviyenin altına düşülmüştür. Çok partili hayatla, yıpratıcı basın atışmaları artmıştır. Onun için gazetede; Akyokuş*, Meram* gibi gazetelerden gazetecilere karşı yazılar yayımlandığı gibi, okuyucuların karşı gazeteler hakkındaki yazıları da yayımlanmıştır.
Son sayılarında DP’den istifalarla ilgili haberler veren gazetenin ulaşılabilen son sayısının manşeti, “Dünkü miting büyük fiyasko oldu Konya’da Demokrat Partisi Çöküyor-Demokrat Parti’nin Konya adayları birbirine girdiler- Bu durumda DP Konya seçimlerine girmekten sarfınazar etmek üzeredir” bilgilerini vermektedir. Fakat bütün ülkede olduğu gibi seçim sonuçları, tam tersi bir durumu ortaya kor. Konya’nın on yedi milletvekilinin tamamı, DP’den çıkmıştır. Halkevlerinin sonunu getiren gelişmeler, gazetenin de sonunu getirmiştir. Zira çok partili sistemle, yararlandığı devlet imkânlarını terk etmek zorunda kalan gazete, kendi ayakları üzerine durmakta zorlanmıştır. Ekekon, 1 Mayıs 1950 tarihinde yayımlanan 3143 sayılı nüshasından sonra aniden kapanır. Gazete Neşriyat Müdürü Besim Ergun, kepenklerini indirdiği matbaanın üstüne kilit vurarak ortadan çekilir. Nazik bir zamanda, son sayısında hiçbir bilgi vermeden bu ani kapanış, kafalarda sorular meydana getirmiştir. M. Fahri Nedim, yıllar sonra Y. Konya’da kaleme aldığı bir hatıra yazısı ile kapanışın içyüzünü açıklar. Buna göre, partiden “Ekekon vasıtasıyla zamanın Demokrat ileri gelenlerine hakaret edilmesi, aile ve şecerelerinden de bahsedilerek münakaşa ve mücadelenin çirkin ve ayıp bir mecraya dökülmesi istenmiştir”. “Hoş sohbet, temiz, titiz bir memleket çocuğu olduğu” bilinen Besim Ergun, teklifi geri çevirerek yayımı durdurmayı tercih eder. Bunun üzerine “Ankara Milletvekili Hıfzı Oğuz Bekata, Ekekon tesis ve matbaasını Besim Ergun’un elinden alarak Babalıkçı Dürrü Şehvar Hanım’a devir ve teslim” eder. Fakat bu tesiste, 1952’den bu yana kapalı olan Babalık* gazetesi basılmaz. Nedim’e göre, olayların çıkabileceği gergin siyasi ortamda, gazetenin kapanması yerinde olmuştur.
On altı yıla yakın yayımını sürdüren Ekekon’un yazı ailesi zengindir. Gazetede yer alan yazarlar arasında şu isimler dikkat çekmektedir: Şevki Ergun*, Ziya Çalık, Yusuf Akyurt, M. Ferit Uğur*, Sıraç Aydın Taşbaş*, M. Nedim Güntel*, Naim H. Onat*, Ahmet Bilge, Fehmi Yahya Tuna, Ziya Tuğrul, Hicri Göncel, Fevziye Abdullah, Muzaffer Erdoğan*, Feyzullah Sacit Ülkü, M. Şakir Altan*, Sadrettin Karatay*, Hulki Karagülle*, İhsan Eke, Muvvaffak Sami Onat*, Sabit Cinol, Suat Yeşilyurt (Abanazır)*, Ahmet Şükrü Çiloğlu, Ferruh Sanır, Celalettin İmer*, Cemal Oğuz Öcal*, Namık Ayas*, Osman Şevki Uludağ, Hayri Klavon, Nurettin Rüştü Büngül*, Muzaffer Çankaya, Müfide Çankaya, Ömer Keskin, Naci Fikret Baştak*, Edip Nazım Ermaral, Muhtar Sahir, Kadri Öztürk, Basri Gökkaya, Fakir Usman*, Fuat Gökbudak ve Celalettin Kişmir*. Gazete, M. Turhan Tan, Kâzım Nami Duru, İbrahim Hakkı Konyalı*, İhsan Hınçer’den* de yazılar yayımlar. Cumhuriyet yazarlarından Ahmet İhsan, aynı zamanda Ekekon’un İstanbul muhabirlerindendir (Ekekon, 17 Birinciteşrin 1938/3).
Gazetede birçok müstear ad kullanılmıştır. Kullanılan müstearlardan bazıları; Kulak Misafiri, Ç. M. K., Mizahçı, Ce-Mir, Eloğlu, M. S. O., Ş. K., Karınca, Çarıklı, Mâderî, Vatandaş, Azerman, Ekrekli, Efkârî’dir. Müstear isim kullanma çokluğu, gazetede yazanların önemli bir kısmının devlet memuru, öğretmen, kütüphaneci vb. olmasından kaynaklanmaktadır. Özellikle günlük siyasi konularda yazanlar, ayrıca aynı gazetede iki farklı yazı kaleme alanlar müstear ad kullanmayı tercih etmişlerdir.
Ekekon'un ilk sayısı
