Mevlâna’nın muasırıdır. Rivayetlere göre, Bahaeddin Veled’in müritlerindendir. Onunla birlikte Konya’ya geldi. Hazret-i Mevlâna’ya karşı duyduğu derin saygı ve sevgiden dolayı, küçükken onu deve taklidi yaparak sırtında taşıdığı için “deve” anlamına gelen “cemel” lakabıyla tanındı.
Türbesi eski Dere yolu üzerinde, Turut olarak anılan semttedir. Türbeye bitişik mescidi ve tekkesi vardır. Aynı yerde bulunan sıbyan mektebi günümüze intikal etmemiştir. Külliye, Cemal Ali Dede tarafından yaptırılmıştır. Tekkenin şeyhliğinde bulunan Şeyh Turut’tan dolayı tekke, türbe ve semt, Turut (Durud) adıyla da anılmıştır. Şeyh Turut, tekkede şeyhlik, mektebinde de hocalık yapmıştır. Konyalı, Mevlâna’nın mektuplarında adı geçen Ali Hoca’nın Cemel Ali Dede olduğunu tahmin ettiğini söyler (Konyalı, Konya Tarihi, 1964, 565).
Hz. Mevlâna’nın Meram’da sık sık geziye çıktığı bölgelerden birisi de bu bölgedir. Şehir Irmağı türbe ve mescidin hemen kuzeyinden bahçenin içinden geçer. Meşhur Dede Bağı* da manzumenin doğusundadır.
Cemel Ali Dede, Mevlâna’nın vefatından önce, 659/1261 yılında vefat edince adı ile anılan türbesinde toprağa verildi.
