EMİRGAZİ

Konya’nın ilçelerinden biri olan Emirgazi; Orta Anadolu Bölgesi’nin Konya Bölümü’nde, Ereğli Ovası’nın kenarında ve Karacadağ volkanik dağ kütlesinin kuzeyinde bulunmakta; ilçe merkezi Konya il merkezinin 140 km doğusunda yer almaktadır. 1.085 m rakıma sahip ilçe, 629 km²lik yüzölçümü (TUİK 2000 verilerine göre 629 km², Konya Valiliğine göre 829 km², Emirgazi Kaymakamlığına göre 880 km²) ile Konya’nın otuz bir ilçesi içerisinde yirmi birinci sıradadır.

İlçe; kuzeyde Aksaray’ın merkez ve Eskil ilçesiyle, doğuda Niğde’nin Altunhisar ilçesiyle, güneyde Ereğli ve batıda ise Karapınar ilçeleriyle çevrilidir. İlçenin Ereğli ve Karapınar ilçeleriyle olan sınırı Karacadağ kütlesinin zirvelerinden (Ziyaret Tepesi, 1.958 m) geçirilmiştir.

I. COĞRAFYASI

A. Fiziki Coğrafya

Yer Şekilleri

İlçe arazisi genel olarak Konya Ovası’nın devamı niteliğindeki Ereğli Ovası içerisinde yer almaktadır. Güneye doğru yükselti artmakta ve topografya engebeli bir yapı göstermekte ise de genelde ova ve platolardan oluşmaktadır.

Emirgazi, Konya-Ereğli depresyonunda Kuaterner göl formasyonlarından oluşmaktadır. Ayrıca bölgede Neojen’de başlayıp Kuaterner’e kadar devam eden volkanik faaliyetlerin sürdüğü de tespit edilmiştir. Neojen yaşlı Karacadağ’a bağlı olarak volkan konileri, patlama kraterleri, kül konileri ve maarlar teşekkül etmiştir. İlçe, Türkiye’de deprem riskinin en az olduğu V. derece deprem kuşağında yer almaktadır.

Karacadağ Volkanik Kütlesi

İlçenin güneyinde, Emirgazi, Ereğli ve Karapınar üçgeninde Karacadağ volkanik kütlesi bulunmaktadır. Orta Anadolu Bölgesi’ndeki önemli sönmüş bir yanardağlardan biri olan Karacadağ, Karadağ ile Hasan Dağı arasında yer alır. Genel olarak kuzeydoğu-güneybatı doğrultusunda uzanan Karacadağ yaklaşık 15 km genişlikte ve 30 km uzunluktadır. 2.025 m yükseltiye sahip yayvan bir dağlık saha görünümde olan dağın yapısında andezit, volkan tüfü, aglomera ve bazaltlar görülür. Dağın yüksek kesimlerinde ve etrafında, eski veya yeni çok sayıda volkanik şekillere rastlanılır. En yüksek yeri Kurşuncukale Tepesi (2.025 m) olan Karacadağ’ın ova tabanından nispi yükseltisi 1.030 m civarındadır. Karacadağ’ın üzerinden inen pek çok mevsimlik akarsular bulunmakta olup bunlar; ovaya açıldıkları kesimlerde, getirmiş oldukları malzemeleri yığarak, birikinti konileri oluşturmuşlardır. Karacadağ, geçmişte önemli yerleşme yerlerine sahne olmuş bir bölge olduğundan tarihçiler buradaki ve Kapadokya’daki yeraltı şehirleri arasında benzerlik kurarlar.

Bu volkanik dağla birlikte ilçe merkezinin 2 km kuzeydoğusunda Kötüdağ (Kale Tepesi, 1.446 m) ve Arısama Dağı denilen bölge diğer bir yüksek kesimi oluşturur. İlçede belli başlı yükseltiler; Karasivri Tepesi, Sekihacı Tepesi (1.974 m), Ziyaret Tepesi (1.958 m), Karababa Tepesi, Arşılık Tepesi (1.869 m), Gözbebeği Tepesi (1.541 m), Kale Tepesi (1.529), Deliktaş Tepesi (1.896 m), Kanlıkale Tepesi (1.749 m), Menteşekaya Tepesi (1.642 m)’dir.

İki dağlık saha arasında kalan ilçe merkezinin kurulduğu platoluk saha, yerleşmelerin ve yaylaların en fazla olduğu bölge olması bakımından önemlidir. Topografik özellikler sayesinde bu bölgede altmış civarında yayla yerleşmeleri oluşmuş, bu da özellikle küçükbaş hayvancılığı olumlu yönde etkilemiştir.

Bu yaylalardan en önemlileri Kolak, Sığraklar, Keçikıran, Büyük Eğim, Döğer, Büyük Çandır, Büyük Yim, Kolukman, Yazağıl, Akkuyu, Eskikışla, Ginik ve Kabacaağaç yaylalarıdır.

İklim

Merkezinde meteoroloji istasyonu bulunmadığından komşu ilçeler Ereğli ve Karapınar meteoroloji istasyonlarına göre bir değerlendirme yapılan ilçede karasal iklim özellikleri görülmekte olup, yazları sıcak ve kurak, kışları soğuk ve kar yağışlıdır. İlçede yıllık sıcaklık ortalaması 11°C civarındadır. Kış aylarında genelde don olayları yaşanan ilçede sıcaklıklar şubat ayından itibaren devamlı bir yükselme göstererek temmuz ayında maksimum değere erişmektedir. Eylül ayından itibaren ise sıcaklıkta hızlı bir düşüş olmakta, bu durum, aralık ayının sonuna kadar devam etmektedir.

Bu yöre il genelinde yıllık yağış miktarının en düşük olduğu yerlerden biri olup, ortalama yıllık tutar 280-300 mm civarındadır (Karapınar’da 279,5; Ereğli’de 296,3 mm). En çok yağış ilkbahar aylarında görülürken, yaz ayları yağışın en düşük olduğu aylardır.

Bitki Örtüsü

İlçede bitki örtüsü bozkırdır ancak Karacadağ civarında meşelerle kaplı mevzi ormanlık alanlar da bulunur. Aynı zamanda eski bir yerleşim yeri olan bu bölgede antropojen bozkır formasyonlarına da rastlanır.

İlçede orman oranı çok düşük (%2) olup bu oranı yükseltmek ve erozyona maruz kalan bölgeleri korumak adına ağaçlandırma çalışmaları yapılmaktadır. Bu çalışmalar kapsamında ilçenin on bin dekarlık alanına fidan dikimi yapılmıştır.

Hidrografya

İlçe hidrografya açısından çok fakir olup herhangi bir akarsu, göl veya gölete sahip değildir. Ancak Karacadağ’dan kaynağını alan ve kar erimelerine bağlı olarak oluşan dönemlik küçük dereler görülür. Bunlardan belli başlıları; Toprakyurdu, Necipağılı, Karahamdi, Kakılovası, Kocaboğaz, Çay ve Kırtıl dereleridir. Yeraltı suları ise çok derinlerde olduğundan tarımsal faaliyetleri olumsuz etkilemekte, dolayısıyla sulama sınırlı alanlarda yapılmaktadır.

Toprak

İlçenin toprak yapısı genelde killi ve kireçli bir yapı göstermektedir. Toprak oluşumunda Karacadağ volkanik dağı etkili olmuştur. Volkanik faaliyet esnasında meydana gelen büyük patlama çukurları (maar) zamanla taşınmış topraklarla doldurularak, şu anki toprak türleri oluşmuştur. İlçenin arazi kullanma kabiliyet sınıflandırılmasında en çok III. sınıf (17.135 ha) ve IV. sınıf (14.530 ha) araziler bulunmakta ve bu topraklarda da daha çok tahıl tarımı yapılmaktadır.

B. Beşerî Coğrafya

Nüfus

H 1288 (M 1871) tarihli Konya Vilayet Salnamesi verilerine göre Emirgazi; Konya vilayeti, Karapınar kazasına bağlı bir köy olup, 503 nüfuslu ve 105 haneli bir yerleşme durumundadır. 1935 yılında Karapınar ilçesinin Beyviran nahiyesine bağlı bir köy olan Emirgazi’de 1.325 kişi yaşamaktadır. 1955 yılına kadar köy statüsünde olan Emirgazi, bu tarihte kurulan belediye teşkilatı sonrası kasaba statüsüne kavuşturulmuştur. Karapınar ilçesine bağlı bir kasaba olan Emirgazi’nin 1965’te nüfusu 3.509 kişidir. İlçe statüsüne kavuştuğu 1990 yılında ise nüfus toplamda 15.348 kişi olmuştur. 2000 yılında 8.524 kişi ilçe merkezinde, 6.174 kişi de bucak ve köylerde olmak üzere ilçede toplam 14.698 kişi yaşamaktadır.

2010 yılı TUİK ADNKS verilerine göre ise 9.689 kişinin yaşadığı ilçe, Konya ilçeleri içerisinde nüfus olarak yirmi dördüncü sıradadır. Bu nüfusun 4.726’sı erkek, 4.963’ü ise kadındır. 5.094 kişi (2.500 erkek, 2.594 kadın) ilçe merkezinde, 4.595 kişi (2.226 erkek, 2.369 kadın) de belde ve köylerde yaşamaktadır. Nüfusun %53’ü ilçe merkezinde, %47’si ise belde ve köylerde yaşamaktadır. Son yıllarda ekonomik sebeplerden dolayı ilçede göç olayı görülmekte olup, nüfus sürekli azalmaktadır. İlçeden, başta Konya olmak üzere, Aksaray, Karaman ve Antalya illerine göç yaşanmaktadır. 2000 yılında yirmi üç kişi olan nüfus yoğunluğu, 2010 yılında on beş kişiye kadar düşmüştür.

2015 yılı TÜİK verilerine göre Emirgazi ilçesinin nüfusu 8.939’dur. Bu nüfusun 4.444’ünü erkekler, 4.495’ini de kadınlar oluşturmaktadır. İlçenin 2017 yılı nüfusu ise 8685’tir.

İlçenin 2020 TÜİK verilerine göre nüfusu 8.459’dur. Bu nüfusun 4.313’ünü erkekler, 4.146’sını kadınlar oluşturmaktadır.

Yerleşme

Yerleşmelerin çoğu su kaynaklarına bağlı olarak kurulmuştur. İlçe merkez nüfusunun önemli bir kısmı mahalle konumundaki yaylalarda yaşamaktadır. İlçe genelinde toplamda 60’tan fazla yayla mevcuttur. Bu yaylalardan en önemlileri Kolak, Sığraklar, Keçikıran, Büyük Eğim, Döğer, Büyük Çandır, Büyük Yim ve Kolukman yaylalarıdır. Merkez ilçeye bağlı yedi mahalle bulunmaktadır. İlçeye bağlı iki belde yedi köy mevcut olup, bunlar toplu yerleşme özelliğindedir. Bu köylerden beş tanesi Karacadağ’ın kuzey eteklerinde kurulmuş, temel geçim kaynakları hayvancılık (koyun) olan fakir dağ köyleridir.

Demirci ve Işıklar beldelerinde nüfus binin üzerinde iken, köylerde bu rakam daha düşüktür. Daha önceki dönemlerde Karapınar’ın bucak merkezi olan Gölören, bu gün Emirgazi’ye bağlı bir köydür. Gölören’in 1965 nüfusu 704 kişi iken, 2010 verilerine göre sadece 116 kişidir. Demirci kasabası 1.924, Işıklar kasabası 1.229, Besci 320, Ekizli 379, Karaören 105, Meşeli 53, Öbektaş 87 ve Yamaçköy 382 kişidir.

2004 yılı İlçelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması’na göre Emirgazi ilçesi gelişmişlik grubunda IV. grupta yer almakta ve 872 ilçe içerisinde 639. sırada bulunmaktadır.