Emirgazi’yi yurt tutan Türkler, Halep Türkmenlerinden Afşarlara bağlı Varsak (Farsak) koluna mensupturlar. Afşarların mensup olduğu Türkmen topluluğunda Eymür-Gazili oymağı vardır. Emirgazi, her ne kadar ismini ilçe merkezinin iki km güneydoğusundaki türbesinde yatan Emrullah Gazi’den almış olsa da Eymür-Gazili oymağının da ilçenin ismine bir katkısı olması ihtimal dâhilindedir.
Osmanlılar zamanında Atçeken oymakları içinde yer alan Farsak/Varsak Türkleri, Emirgazi ve civarında otururken, Karapınar’ın kurulduğu yıllarda (1514) bunların yirmi iki ailesi Karapınar’a gidip Varsaklar Mahallesi’ni kurmuşlardır.
III. İDARİ DURUM
Emirgazi ilçesine bağlı iki kasaba, yedi köy (Gölören, Meşeli, Karaören, Ekizli, Öbektaş, Yamaç, Besci) ve yedi merkez mahallesi (Akmescit, Camiikebir, Cumhuriyet, Kale, Fatih, Türbe, Yeni) bulunmaktadır.
Işıklar kasabası: Kasabanın eski adının Üçşıhlar olduğu, bu ismin zamanla Işıklar’a dönüştüğü rivayet edilmektedir. Yine rivayete göre Mevlâna Celaleddin Rumi ile birlikte Belh’ten gelenlerin bir kısmı Ekizli civarında kalmışlar; birkaç yıl burada eğleştikten sonra Işıklar’ın bulunduğu topraklara gelip burayı yurt tutmuşlardır. Işıklar’ı kuran bu sülaleler Emirkızı oğulları ile Kutluhan oğullarıdır.
Demirci kasabası: Belkaya (bk. Ereğli*) kasabasına bağlı bir yayla iken 1969 tarihinde köy olan Demirci, Emirgazi’nin ilçe olmasıyla da kasaba statüsüyle buraya bağlanmıştır. Tarihî Roma Yolu (Bağdat Yolu) üzerinde kurulan Demirci, Aksaray’la sınırdır.
İlçede; emniyet müdürlüğü, askerlik şubesi ve adliye bulunmayıp sadece İlçe Jandarma Karakolu vardır. Askerlik işleriyle adli işler daha önce bağlı bulunduğu Karapınar ilçesinde görülmektedir.
Büyükşehir Yasası gereği 2014 yılında Emirgazi’nin belde ve köyleri de mahalle statüsüne dönüşmüştür.
Emirgazi Kaymakamları
İlçede 1991 yılından itibaren görev yapan kaymakamlar şunlardır:
Ali Yener (01.08.1991-18.10.1993)
Levent Tunçsiper (24.12.1993-29.08.1994)
Bayram Gale (16.09.1994-29.11.1994)
Mustafa Adıgüzel (29.11.1994-31.05.1995)
Bayram Gale (31.05.1995-04.09.1995)
Mustafa Adıgüzel (04.09.1995-10.09.1996)
Mustafa Parlayıcı (16.09.1996-18.03.1997)
Erkaya Yırık (18.03.1997-04.12.1998)
K. Fikret Dayıoğlu (Karapınar kaymakamı; 04.12.1998-17.01.2000)
Rahmi Köse (17.01.2000-16.10.2001)
Kadir Ekinci (16.10.2001-22.10.2002)
Şenol Bozacıoğlu (Karapınar kaymakamı; 22.10.2002-02.04.2003)
Ahmet Odabaş (02.04.2003-12.10.2003)
Şenol Bozacıoğlu (Karapınar kaymakamı; 12.10.2003-19.03.2004)
Davut Sinanoğlu (19.03.2004-23.04.2004)
Şenol Bozacıoğlu (Karapınar kaymakamı; 23.04.2004-04.10.2004)
İbrahim Taşyapan (Karapınar kaymakamı; 04.10.2004-30.11.2004)
Süleyman Çelebi (30.11.2004-23.04.2005)
İbrahim Taşyapan (Karapınar kaymakamı; 23.04.2005-08.09.2005)
Turgay Gülenç (08.09.2005-29.04.2006)
İbrahim Taşyapan (Karapınar kaymakamı; 29.04.2006-26.06.2006)
Hüseyin Demirbaş (26.06.2006-06.10.2006)
İbrahim Taşyapan (Karapınar kaymakamı; 06.10.2006-13.11.2006)
Çağlayan Kaya (13.11.2006-15.03.2007)
M. Fırat Taşolar (15.03.2007-13.08.2009)
Osman Beyazyıldız (Karapınar kaymakamı; 13.08.2009-16.12.2009)
Hacı Arslan Uzan (16.12.2009-04.04.2010)
Ömer Faruk Fidan (04.04.2010-27.08.2012)
Mehmet Kılıç (27.08.2012-13.08.2013)
İhsan Emre Aydın (Vekil) (13.08.2013-07.01.2014)
Hamit Bağlama (Vekil) (08.01.2014-07.07.2014)
Saadettin Doğan (07.07.2014-01.06.2017)
Salih Çiğdem (01.06.2017-…)
Emirgazi Belediye Başkanları
İbrahim Bayrakçı (Seçimle; 13.11.1955-17.11.1960)
Mahmut Bayrakçı (Atamayla; 01.02.1961-17.11.1963)
Abdullah Başkan (Seçimle; 17.11.1963-02.06.1968)
Hacı Abdullah Bayrakçı (Seçimle; 10.06.1968-15.12.1973)
Zekeriya Başka (Seçimle; 15.12.1973-15.12.1977)
İhsan Adalı (Seçimle; 15.12.1977-12.09.1980)
İsmail Ulusoy (Atamayla; 20.04.1981-15.03.1982)
Mustafa Uncuoğlu (Atamayla; 15.03.1982-15.08.1982)
Mehmet Mertcan (Seçimle; 25.03.1984-30.03.1989)
Mehmet Mertcan (Atamayla; 15.08.1982-25.03.1984)
Ali Rıza Koçak (Seçimle; 30.03.1989-30.03.1994)
Ali Rıza Koçak (Seçimle; 30.03.1994-20.04.1999)
Selahattin Yaramış (Seçimle; 20.04.1999-31.03.2004)
Ali Rıza Koçak (Seçimle; 31.03.2004-18.04.2009)
Ali Rıza Koçak (18.04.2009-30.03.2014)
Nurişen Koçak (30.03.2014-…)
IV. SOSYAL DURUM
Emirgazi’de genellikle tek katlı olan evler, kesme taş veya kerpiçten, bahçeli ve ayrık nizamda yapılmışlardır. Son yıllarda ise betonarme ev yapımı yaygınlaşmıştır. TOKİ tarafından yaptırılan ve şehir havasını yansıtan evler ise çok katlıdır.
İlçedeki sosyal tesis eksikliğini belediyenin inşa ettirdiği dört katlı çok maksatlı bir salon nispeten kapatmaktadır. İlçe merkezinde Ziraat Bankası ve PTT şubeleri, Tarım Kredi Kooperatifi, sağlık ocağı ve eczane mevcuttur. Işıklar ve Demirci kasabalarında birer sağlık evi bulunmaktadır.
İlçede meslek odaları Ziraat, Esnaf ve Kefalet ile Esnaf Sanatkârlar odaları başkanlıklarıyla temsil edilmektedir.
Emirgazi Yükseköğrenim Öğrencileri Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği, Gökkuşağı Derneği, Emirgazi Eğitim ve Öğrencileri Koruma ve Yardım Derneği, Yeni Emirgazi Belediyespor Kulübü Derneği ilçedeki sivil toplum kuruluşlarıdır.
V. KÜLTÜR
Emirgazi’de Eğitim ve Öğretim
2015-2016 Öğretim Yılı’nda ise Emirgazi merkezinde ve taşrasında 1 anaokulu, 9 ilkokul, 5 ortaokul, 1 imam hatip ortaokulu, 2 çok programlı lise ile birer Halk Eğitim Merkezi ve öğretmen evi-akşam sanat ortaokuluyla eğitim-öğretim faaliyetleri yürütülmüştür. İlçenin eğitimle ilgili diğer istatistiki bilgileri şöyledir:
Okul/Kurum: 19
Derslik: 113
Öğrenci: 2.033
Öğretmen: 127
Derslik Başına Düşen Öğrenci
İlkokul + Ortaokul: 18
Genel Ortaöğretim: 0
Mesleki ve Teknik: 14
Halk Kültürü
Emirgazi’de Düğünler
Emirgazi’de düğün gelenekleri yıllardır aynen devam edegelmektedir. Oğulları evlenme çağına gelen aileler, ona münasip bir kız ararlar. Uygun görülen kızın ailesi gizlice bir araştırmaya tabi tutulur. Kız yakından görülür, kızın ve yakınlarının fikirleri öğrenilir ve oğlan hakkında kız tarafına fikir verilir. Durum olumlu görüldüğünde kız evine dünür gelineceği bildirilir. Kızın davranışları ve hizmetinden onun gönüllü olup olmadığı tahmin edilir. Buna göre dünürlük yapılır. Kızı istenen baba: “Bir düşünelim” der. Bu dünürlük birkaç kez tekrarlanır. Kız evi verimkâr olduğunda “ulu dünürlük” kalabalık bir davetli ile yapılır. Oğlan babası, Allah’ın emri, peygamberin kavli ile kızı ister. Kız tarafı evet, anlamına gelen manada başlarını öne eğip: “Elinize çıra verdik” der. Bundan sonra nişan ve karşılıklı hediyeleşmeler ve hazırlıklardan sonra düğün günü tespit edilir.
Düğün genellikle bir veya üç gün sürer. Düğün yemeğine ev ev dolaşılarak yazılı listeye göre ev sahipleri denilen kişilerce davet yapılır. Düğün hazırlığı başlayınca Emirgazi yöresine has olarak “çuval ağıtçı” denilen iki üç kişi düğün iş ve düzenini sağlamak üzere belirlenir. Bunlar düğün yemeğinin kusursuz verilmesini sağlarlar. Düğün yemekleri yöredeki özel aşçılar tarafından pişirilir. Düğün yemeklerinde bir sıra vardır. Aşçı yemekleri bu sıra dâhilinde verir. Genel düğün yemekleri ve veriliş sırası şöyledir: Yoğurtlu pirinç çorbası, kebap, tahin helvası veya baklava, bamya, yaprak sarması, bulgur pilavı yanında kişniş hoşafı bazen kayısı yahnisi bu yemeklere ilave olarak verilebilir.
Güveyi kondurma ve güveyi kurtarma âdeti de yöreye hastır. Düğün yemeğine gelen davetlilerden bazıları, düğünün şaşaası ve görkemini çok beğenirler. Kendi yapacakları düğünün de bunun gibi olması ve evlenmeye ikna edemedikleri oğullarının biran önce evlenmesi dileğiyle düğün evinden bir kaşık alırlar ki; buna “kaşık çalma” denir. Ama bu çalma hırsızlık anlamında olmayıp, zaten düğün sahibi bunun için gerekli ortamı hazırlamıştır. Şimdilerde bu âdet unutulmuştur.
Emirgazi’ye has çeyizlerden halı, kilim, heybe ve dokuma sıra yastığı modelleri hâlen meraklılarınca aranmaktadır. Düğünlerde bir de “kalın görme” âdeti vardır. Oğlan ve kız evince yeni kurulacak yuvanın ihtiyaç duyduğu eşyaların alınması demektir. Bunun için ya komşu ilçelere ya da Konya’ya gidilir. Eşyalar birlikte alınır, yeni hısımlar biraz daha birbirini bu sayede tanımış olurlar. Şimdilerde unutulan bir başka âdet “ümmeci (imece)”dir. Şehirleşme sonrası bu yardımlaşma geleneği unutulmuştur.
Yörede gelin kız evinden ayrılırken şu “gelin övme”si ile uğurlanır:
Yüklendi cehizim gidiyor göçüm
Varsa gusurum af iyle suçum
Örülecek kalın o siyah saçım
Seğmenler bayrağımı çekin gidelim
Gelin ayrılık bohçasını alsın gidelim
Aşalım garlı dağı görelim yurdu
Felek sillesini galbime vurdu
Seğmenler gapıya divane durdu
Seğmenler bayrağımı çekin gidelim
Gelin ayrılık bohçasını alsın gidelim
Gurbete giden gızlar gelmez diyorlar
Alnına gara yazıldı diyorlar
Tarlaya taş atma batar dider
Gurbete gız virme yiter gider
Gaderim böyleymiş sabreyle peder
Seğmenler bayrağımı çekin gidelim
Gelin ayrılık bohçasını alsın gidelim
ADEM ZENGİN
VI. TURİZM
Emirgazi ilçe merkezi ve köylerinde eski uygarlıklara ait yerleşim yerleri, höyükler, tarihî kalıntılar ve yeraltı şehirleri bulunmaktadır. Ekizli köyünde yeraltı sığınakları ile Bizanslılardan kalma küçük bir baraj vardır. Karaören köyünde Bizanslılardan kalma bir kilise harabesi yanında yeraltı sığınakları mevcuttur. Meşeli köyünde Gıcan Kalesi ile geçmiş kavimler tarafından, kalkerli taşların kazılmasıyla oluşturulan dört metre derinlikte ve 1.500 metrekare kadar alanlı, yağmur ve kar sularıyla beslenen suni bir göl olup, yörede hayvanların su ihtiyacını karşılamaktadır. Yamaç köyünde eski sarnıçlar ve yeraltı şehri vardır. Besci köyü de höyük ve mağaralara sahiptir. Sayılan bu tarihî kalıntılar ve yeraltı mağaraları yetkililerce ele alınıp bir envanteri çıkarılmalı, restorasyonu ve ulaşım yolları yapılarak ülke turizmine kazandırılmalıdır.
