ABDULLAH BOSNEVİ

Abdullah b. Muhammed (ö. 1054/1644) Âlim, mutasavvıf ve Füsus şarihi.

Bosna’da doğdu. Âlet ilimlerini doğduğu şehirde, tefsir, hadis, fıkıh ve kelâm gibi yüksek ilimleri de İstanbul’da tahsil etti. Tahsilini tamamladıktan sonra Bursa’ya gitti. Orada dönemin ileri gelen, ikinci dönem Bayrami-Melami şeyhlerinden Hasan Kabâdûz’a (ö. 1010/1601) intisap etti. Onun irşatları ile büyük manevî mertebelere nail oldu. Bu arada Halvetî meşayihinden Şeyh Abdülmecit Halvetî’den de feyiz aldı. Bundan sonra, 1046/1636 yılında önce Mısır’a, sonra da hacca gitti. Mensup olduğu tasavvufi düşüncenin Arap ülkelerinde yayılmasına vesile olduğu gibi, gezdiği yerlerde âlim ve kâmil insanlarla tanışıp görüştü. Onlarla fikir alışverişinde bulundu. Pek çok İslâm âlimini kendisine hayran bıraktı. Hac dönüşü bir müddet Şam’da kaldı. Orada Muhyiddin Arabî’nin türbesi civarında bir süre inzivaya çekildi. Daha sonra Konya’ya geldi. Hz. Mevlâna ve Sadreddin Konevî’nin kabirlerini ziyaret etti. 1054 (1644) yılında Konya’da vefat etti. Sadreddin Konevî’nin türbesi yakınında toprağa verildi. Abdullah Bosnevî’nin kabir taşına: “Hâza kabrü garibillâhi fî ardihi ve semaihi Abdullah el-Bosnevî erRûmî el-Bayramî (Bu, yerde ve gökte Allah’ın garibi, Rumi ve Bayrami, Bosnalı Abdullah’ın kabridir)” yazılmasını vasiyet ettiği rivayet edilir.

Abdullah Bosnevî’ye İslâm âleminde “Füsus Şarihi” unvanını kazandıran Tecelliyâtü ârâ’isi’n-Nüsûs fî manassâti hikemi’l-Fusûs isimli meşhur Türkçe eseri ve Arapça Füsûs Şerhi’dir. Bosnevî velut bir yazardır. Osmanlı Müellifleri’nde Abdullah Efendi’nin altmış eserinin adı verilir. Abdullah Bosnevî’nin bu Türkçe şerhi, birisi 1252 (1836) yılında, diğeri 1290 (1873) yılında İstanbul’da Matbaa-i Âmire’de iki cilt olarak basılmıştır. Onun eserlerinin çoğu tefsirle ilgilidir.

Abdullah Bosnevî dinî ve tasavvufi ilimler yanında edebiyatla da ilgilenmiş, pek çok şiir şerh ettiği gibi, yüz beş beyitlik Arapça bir şiirini Füsus Şerhi’nin sonuna eklemiştir.

Hayatında pek çok da talebe yetiştiren Abdullah Efendi, Hacı Veyiszade’nin dualarında ismen andığı Konya’da metfun büyük şahsiyetlerden biridir. Böyle büyük bir âlim ve mutasavvıfın kabrinin ve kabir taşının kaybolması son derece üzücüdür.

Sadreddin Konevi Türbesi’nin karşısındaki küçük kabristana, 2008 yılında Meram Belediyesi tarafından bir makam inşa edilerek taşına yukarıda verilen kabir taşı metni hakkedilmiştir.

Zamanın ünlü müderrislerinden Osman Efendi (ö. 1069/1659), Abdullah Bosnevi’nin oğludur.

Abdullah Bosnevi Kabri
Abdullah Bosnevi'nin Fusus Şerhi'nin ilk sayfası

MEHMET ALİ UZ

BİBLİYOGRAFYA

  • Sicill-i Osmanî, 1996, III/419; DİA, I/87; Gölpınarlı, 1992, 79, Bolat, 2003, 333; Uz, 2004b, 148; Kartal, 1994, 297; Babanzade, Hediyye, 1951, 476.