Arşiv Belgelerine Göre Çelebi Efendi Konağı
Mevlâna Külliyesi’nin iç bahçesinde, Dergâh’ın kuzeybatısında yer alan ve 1989 yılına kadar Müze Müdürlüğü lojman binası olarak kullanılan tek katlı binadır. Konya Vakıflar Bölge Müdürlüğü Arşivi’nde bulunan “Müze Yanındaki Ev” adlı dosyadaki mevcut resmî yazılara göre, bu bina eskiden Mevlâna Dergâhı’nın misafirhanesiydi. Cuma ve bayram günlerinde postnişin burada oturduğu için binaya “Şeyh Dairesi/Çelebi Efendi Dairesi” de deniyordu. Oysa 1835 tarihli tamir defterinde bu ev, “Çelebi Efendi Konağı”, “Çelebi Efendi Hanesi” şeklinde geçmektedir. “konak” ve “hane”, arada bir oturulan yeri değil, sürekli ikametgâhı ifade eder. Mevlâna Dergâhı yakınında, ihata duvarı ile çevrilmiş olmasına rağmen manzumeyle bir bütün teşkil etmesi, yapının misafirhane değil, şeyh evi olduğunu gösterir. Şu hâlde sonradan misafirhaneye çevrilen bu bina, önceleri, postnişinin ailesiyle kalması için yaptırılmış bir mekândır. 2010’daki restorasyonda, derviş hücreleri arasından bu binanın kapısı önüne doğru bir kapı açıldığının tespit edilmesi, buranın şeyhin ikametgâhı olduğuna işaret etmektedir. Osmanlı Devleti’nde hemen her Mevlevi zaviyesinin bitişiğinde orada şeyhlik yapan kişinin ailesiyle birlikte oturacağı bir evin bulunduğu bilinmektedir. Mevleviliğin idare merkezi olan Mevlâna Dergâhı’nda da postnişine bir ev tahsis edilmiş olmalıdır. Bu da Çelebi Efendi Konağı’dır.
Çelebi Efendi Konağı’nın ne zaman yapıldığı bilinmemektedir. Mevcut binanın orijinal yapı olmayıp, günümüze kadar yenilenerek geldiği anlaşılmaktadır. Dergâh’taki bu mekân, 1208/1793’te “Çelebi Efendi Hanesi” olarak geçmektedir. Bu durumda yapının varlığı en az XVIII. Yüzyıla kadar götürülebilir.
Çelebi Efendi Konağı’nın, 1835’teki kayıtlarda süslenmiş olduğuna dair bilgi bulunmamaktadır. Vakıflar Bölge Müdürlüğü Arşivi’ndeki dosyada yer alan Müze Müdürlüğünün 26.06.1954 tarih ve 368/260 sayılı yazısında: “Misafirhanenin salon tavanı geçen asırda kullanılmış tezyinatın güzel motifleriyle, resimleriyle süslenmiş…” denmektedir. Aynı dosyadaki diğer kayıtlardan konağın 1948’de iki bin liraya tamir ettirildiği görülmektedir. Zikredilen tezyinatın yapımı muhtemelen 1835’te gerçekleştirilmiş ve 1950’lere kadar varlığını muhafaza etmiştir.
Çelebi Efendi Konağı
