Horasan’ın Belh şehrinde doğdu. Babası Lala Şerefeddin Semerkandi, annesi Gera Hatun’dur. Sultanülulema Baha-i Veled* Anadolu’ya göç etmeye karar verdiğinde (1212) Mevlâna ve Gevher Hatun henüz beş yaşlarında idiler. Baha-i Veled bu göç kararını öncelikle aziz dostu Şerefeddin Lala’ya açıklayıp, daha sonra da kendileriyle gelmeleri için teklifte bulundu. Şerefeddin Lala, ilmine ve bilgisine hayranlık duyduğu Sultanülulema’nın teklifini düşünmeksizin kabul ederek ailesiyle birlikte kafileye katıldı. Sultanülulema, yaşları küçük olmasına rağmen Mevlâna ve Gevher Hatun’u yolculuk esnasında dahi eğitmeyi sürdürdü.
Yıllar sonra Mevlâna ve Gevher Hatun evlenme çağına geldiklerinde Bahaeddin Veled, kendi yetiştirdiği Gevher Hatun’u oğlu mütevazı bir düğünle on sekiz yaşındaki oğlu Mevlâna ile evlendirdi (1226). Mevlâna’nın Gevher Hatun’dan Bahaeddin Sultan Veled (1226) ve Alâeddin Muhammed Çelebi (1227) isimlerindeki iki oğlu doğmuştur. Gevher Hatun, ikinci çocuğunun doğumundan kısa bir süre sonra henüz yirmi yaşlarında olduğu hâlde Alâeddin Muhammed’e süt verirken vefat etti (1227).
Gevher Hatun’un kabrinin nerede olduğu konusunda kesin bir bilgi bulunmamakla birlikte İ. Hakkı Konyalı onun, Mevlâna’nın annesi Mümine Hatun’un metfun bulunduğu Karaman’daki Aktekke (Mader-i Mevlâna) Türbesi’nde yattığını belirtir (Konyalı, Karaman Tarihi, 1967, 232). Abdülbaki Gölpınarlı’ya göre ise, Gevher Hatun Mevlâna Türbesi’nde metfundur (Gölpınarlı, 1983, 86).
Mevlâna, Gevher Hatun’un vefatından sonra Kerra Hatun’la* evlenmiştir.
