Karatay ilçesine bağlı Orta Mescit Mahallesi, Üçbey Sokağı’nda, Aliyenler Mezarlığı’nın kuzeydoğusunda yer alan yamuk planlı mezarlık, 39.000 m2lik büyük bir alan üzerindedir. Mezarlığın kuzey ve güney yönünde karşılıklı iki giriş kapısı bulunmaktadır. Çevre duvarı moloz taşla örülmüştür. Ana ve ara yollardan oluşan düzenli bir yol sistemine sahiptir. Zemini yabani otlarla kaplı olan mezarlık, yer yer dikilen ağaçlarla yeşil bir görünüm arz eder. Muhtelif yerlerde çeşmeler bulunmaktadır. Güneydeki giriş kapısının yanında bekçi kulübesi yer almaktadır. Buradaki bekçi aynı zamanda Aliyenler Mezarlığı’nın bakımı ve korunmasıyla da ilgilenmektedir. Mezarlığa defin işlemi devam etmektedir.
Tarihî mezar taşlarında kullanılan malzeme Sille ve Gödene taşlarıyla mermerdir. Mezar şahideleri üçgen alınlıklı, sivri ve yarım daire kemerli ve farklı tepelikli başlıklara sahiptir. Erkek mezar taşlarında sarıklı başlıklar da görülmektedir. Mezar taşı kitabeleri daha çok sülüs ve rika yazıyla kabartma tekniğinde yazılmıştır. Bazı mezar taşlarında yazılar kartuş içine alınmıştır. Süsleme olarak ayak taşlarında stilize selvi motifi görülür. Mezarlığın güneydoğu ve kuzeydoğu kısımlarında üzerinde yazı bulunmayan, kabaca şekillendirilmiş, büyük boyutlu mezar taşları da bulunmaktadır. Ayrıca kırılmış, yere gömülmüş, dış etkenler sebebiyle yüzeyi bozulmuş ve bu sebeple okunamayan çok sayıda mezar taşı mevcuttur. Az sayıda devşirme malzemenin de mezar taşı olarak kullanıldığı görülmektedir. Mezarların bir kısmının yalnız baş taşı, bir kısmının ise hem baş hem ayak taşı bulunur.
Cumhuriyet Dönemi mezar taşlarında ise Sille taşı, mermer ve beton malzeme kullanılmış, hem baş hem ayak taşının bulunduğu çerçeveli mezar tipi tercih edilmiştir. Baş taşlarında güneş biçimli tepe kısmı, sarıklı başlık ve dilimli kemerler yapılmış, ayak taşlarında ise daha çok üçgen alınlık tercih edilmiştir. Bazı mezarların ayak taşları olmayıp o kısma kuşların su içmesi için suluk yapılmıştır. Mezar kitabeleri kazıma tekniğinde yazılmıştır. Süsleme olarak baş taşlarında lale motifleri, ayak taşlarında ise yapraklı dallar ve stilize selvi motifleri görülür. Bir mezar taşı ise sayfaları açılmış kitap görünümünde olup, kenarına kabartma tekniğiyle saz motifi işlenmiştir. Bazı bölümlerde aile mezarlıkları oluşturulmuştur.
Kağnıcılar Mezarlığı’nın adını, mezarlık yerini bağışlayan ve kağnı yapımıyla uğraştığı için lakabı kağnıcılar olan bir şahıstan aldığı rivayet edilmektedir. Mezarlıktaki incelemelerde görülebilen en eski mezar taşı 1271/1855 yılına aittir. Mezarlık XIX. yüzyıldan bu yana kullanılmaktadır. Ancak çok sayıda mezar taşının yüzeysel bozulma sebebiyle okunamaması, yerde toprağa gömülü ve kırık hâlde taşların yer alması mezarlığın tarihinin biraz daha eskilere götürülmesini mümkün kılmaktadır.
Kağnıcılar Mezarlığı
