KALUYAN EL-KONEVİ

XIII. yüzyılın ikinci yarısında yaşamış Selçuklu mimarı.

Türkiye (Anadolu) Selçuklularının başkenti Konya ile Ilgın ve Sivas’ta yapılar inşa eden mimar Kaluyan-el Konevi’nin hayatı hakkında fazla bilgi mevcut değildir. Menâkıb’ül-Ârifîn’de Kaluyan’ın, arkadaşı Aynüddevle gibi Mevlâna’nın çevresinde yaşayan Hristiyan ressam ve sanatçılardan olduğu belirtilmektedir. Daha sonra Müslüman olduğu kabul edilen Kaluyan hakkında yapılan ilk araştırmalarda Kelük bin Abdullah’la aynı şahıs olduğu sanılmış, kendisinin Rum veya Ortodoks Türk olduğu ileri sürülmüştür. Mimar Kaluyan, Ilgın Kaplıcasında imzasını “Amele Kâlûyân” şeklinde atmışken Sivas Gök Medrese’deki imzası “Amele el-üstâz Kâlûyân el-Konevî” şeklindedir. Ayrıca Konya Taş ve Ahşap Eserleri Müzesi, 1511 Env. Nu.da kayıtlı, Konya Kalesi’ne ait olduğu sanılan bir yüksek kabartma üzerindeki yıpranmış kitabede Kaluyan ismine rastlanmaktadır. Bu kitabe surların onarımına ait olmalıdır. Yanı sıra Larende Kapısı karşısındaki Sahip Ata Külliyesi’ndeki türbenin çini dekorasyonunu yaptığı kabul edilmektedir.

Kaluyan, XIII. yüzyılın ilk yarısında, 1230’larda, I. Alâeddin Keykubat’ın iktidar yıllarında mimarlık ve sanat ortamının en verimli olduğu bir dönemde çalışmaya başlamış, belki de devrin ünlü mimarı Kelük bin Abdullah’ın öğrencisi olmuştur. Daha sonra özellikle büyük devlet adamı vezir Sahip Ata Fahreddin Ali’nin yapılarında çalıştığı ve yüzyılın sonlarında, 1290’larda, öldüğü söylenebilir.

Kaluyan’ın inşa ettiği eserlere bakarak kendine özgü bir üslup oluşturduğu söylenebilir. Bu üslup genelde Türkiye Selçuklu yapılarının genel karakterini yansıtan ve bilim adamlarınca “İlhanlı Dönemi özellikleri” olarak belirlenen bu özellikler; cephede geometri ve orana önem verme, çifte minare, pencere sayısında artış, süslemede figür ve bitkisel bezemenin ağır basması olarak sıralanabilir. XIII. yüzyıl yapılarında, özellikle Sivas ve Erzurum’da, görülen taşkın bitkisel bezemenin kullanımı ve gelişmesinde Kaluyan’ın önemli bir yerinin olduğu muhakkaktır.

HAŞİM KARPUZ

BİBLİYOGRAFYA

  • Bayburtluoğlu, 1993, 107-113; Brend, 1976; Denny, 1982; [Uğur]-[Koman], 1934, 120-121; Mayer, 1956, 79; Ögel, 1957, 150-151; Sönmez, 1989, 283-291; Tuncer, 1985; Yalçıner, 1997; Eflaki, 1989, I/610.