HADİM

Kültür Varlıkları

Hadim yöresinde en önemli turizm alanı Yerköprü Şelalesi olup bölge 1990 yılında birinci derecede doğal sit alanı ilan edilmiştir. Gevne ve Hadim Mağaraları, Bolat Yaylası (Astra), Atatürk Kayası, Hz. Hadimî Türbesi ve Camii gezilecek önemli turistik yerlerdir. Ayrıca Dedemli ve Bağbaşı kasabalarındaki alabalık ve dinlenme tesisleri de yaz aylarında tercih edilen alanlardır.

Günümüzde yörede turizm açısından değerlendirilememiş çok sayıda mağara bulunmaktadır. TAY (Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri) Projesi kapsamındaki çalışmalar sonucunda ilçede yirmi üç adet tescil edilmiş mağara bulunmaktadır. Çoban Ovası Düdeni, Değirmen Dere Mağarası, Ekşi Elma Mağarası, Gelincik Mağarası, Gevne Mağarası, İnbaşı Mağarası, Kaya Önü Mağarası, Kösenin İni, Kulak İni Mağarası, Ot İni, Su Çıktığı Mağarası ilçedeki belli başlı mağaralardandır.

Hadim Kütüphanesi

Hadim Kütüphanesi, günümüzde, Hadimî Caddesi Kütüphane Sokağı’nda, Hadimî’nin doğup büyüdüğü evin önünde yer alan küçük bir binadır. Kütüphanenin inşa kitabesi mevcut olmadığı gibi, yapım tarihi ve banisi hakkında da binanın herhangi bir yerinde bilgi bulunmamakta, yalnız giriş kapısı üzerindeki mermer bir levhada 21.8.1951 tarihinde dönemin Konya Valisi Kemal Hadimli tarafından tamir ettirildiği, kaydedilmiştir.

Bazı araştırmalarda kütüphanenin, Hadimî’nin babası Kara Hacı Mustafa Efendi’nin 1708 yılında kurduğu medresenin içinde, medrese kütüphanesi olarak Osman Rüştü Efendi tarafından kurulduğu; bu sırada Ebu Sait Muhammed Hadimî’nin daha yedi yaşında olduğu ve bu gün ayakta kalan ve hâlâ hizmet vermeye devam eden kütüphane binasının bu bina olduğu belirtilmekte ve şöyle tarif edilmektedir: Kütüphane binası, kare plan şemasına göre dönemin özel tuğlaları, taşı ve horasan harcı kullanılarak yapılmıştır. Kübik örme kemer ve kubbe çatı ile genişlik kazandırılmaya çalışılan kütüphanenin, girişi binanın güney tarafında olup giriş kapısının karşısındaki duvara aydınlatma amaçlı pencereler konulmuş ve pencereler dışarıdan demir parmaklıklarla teçhiz edilmiştir. Kütüphanenin batı cephesine odunluk ve tuvalet olarak bir mekân ilave edilmiş; kütüphane taştan inşa edilerek dıştan sıvanmış ve altına beton atılan çatının üstü çinko ile kaplanmıştır. Ancak bu binanın bugün Hadim Kütüphanesi olarak bilinen yapı ile bir alakasının olmadığı söylenebilir. Çünkü Hadim Medresesi içine yapıldığı ve girişinin güneyde olduğu söylenen bu yapıdan bugün herhangi bir iz bulunmamaktadır. Ayrıca bugüne kadar gelen kütüphane binasının girişi de doğudadır. Bu sebeple bahsedilen kütüphanenin medrese ile birlikte yıkıldığı tahmin edilmektedir.

Bugün Hadim Kütüphanesi olarak bilinen binanın ise, III. Ahmet ve I. Mahmut dönemlerinde darüssaade ağası olarak görev yapan Hacı Beşir Ağa (ö. 3 Haziran 1746) tarafından yaptırıldığı değişik kaynaklarda belirtilmektedir. Rivayete göre Hacı Beşir Ağa ile Ebu Sait Muhammed Hadimî’nin tanışmaları Ağa’nın, Medine’de şeyhülharem olarak görev yaptığı sıradadır. Daha sonra dostlukları ilerleyince Beşir Ağa Hadim’e bu kütüphaneyi yaptırmıştır. Yine rivayete göre bu tanışma esnasında Hadimî, Beşir Ağa’ya, İmam Birgivî’nin Tarîkât-ı Muhammediye adlı eserine şerh yazdığını söylemiştir. Ancak bu rivayetin doğruluğu hususunda şüpheler vardır. Çünkü Beşir Ağa 1717 senesine kadar bu görevde kalmış ve bu tarihten sonra İstanbul’a çağrılarak darüssaade ağası olmuştur. Hadimî ise, 1113/1701-02 senesinde doğduğuna göre, 1717 yılında henüz on altı yaşlarında bir medrese talebesidir ve Birgivî’nin bahsedilen eserine şerh yazacak kadar derin bir ilmi olduğu şüphelidir. Bu sebeple onların tanışmalarının daha sonraki bir tarihte, belki Hadimî’nin İstanbul’a gittiği bir sırada gerçekleştiği ve bundan sonra dostluklarının ilerleyerek, ilim adamlarını himaye eden ve büyük bir hayırsever olan Beşir Ağa’nın, Hadim’de de bir kütüphane yaptırmış olduğu söylenebilir.

Hadimî’nin dostluk kurduğu devlet adamlarından biri de Divan-ı Hümayun hacegânından Şehdî Osman Efendi’dir (ö. Cemaziyelevvel 1183/Eylül 1769). Şehdî Osman Efendi, Hadimî ile olan dostlukları sebebiyle, Hadimî’nin vefatından bir yıl önce, 2 Rebiyülahir 1175/31 Ekim 1761 tarihinde, Hadim Kütüphanesi’ne tefsir, hadis, usul-i fıkıh, fıkıh, tarih ve tıp gibi çok değişik ilim dallarına ait 340 cilt kitap vakfetmiştir. Hadimî’nin ölümüne rağmen, Şehdî Osman Efendi, Hadim Kütüphanesi’ne olan desteğini kesmemiştir. 1177/1763-64 tarihinde altı kitap, 3 Muharrem 1183/9 Mayıs 1769 tarihinde de iki kitap olmak üzere toplam sekiz kitap daha göndererek, vakfetmiştir. Osman Efendi vakfiyesinde bu kitapları Hadimî Medresesinin öğrencilerinin istifadeleri için vakfettiğini belirtmektedir. Hadim Kütüphanesi’nin daha sonraki tarihlerde “Şehdî Osman Efendi Kütüphanesi” olarak isimlendirilmesi (KŞS, 91/215-2) onun bu desteği dolayısıyla olsa gerektir.

Hadim Kütüphanesi’ndeki görevler Hadimî’nin çocukları ve torunları tarafından yürütülmüştür. 27 Zilhicce 1256/19 Şubat 1841 tarihli bir berat ile biliştirak yevmî on beş akçe vazife ile hafız-ı kütüb-i evvel ve yevmî on akçe vazife ile nazır-ı kütüphane olarak tayin edilen es-Seyyit Mehmet ve es-Seyyit Ahmet Sait ibn-i el-Hac Numan Efendilerin ardı ardına vefat etmeleri üzerine, 13 Şevval 1283/18 Şubat 1867 tarihinde Mehmet Efendi’nin yerine oğulları kırk üç yaşındaki es-Seyyit Numan, kırk bir yaşındaki es-Seyyit Abdullah, otuz bir yaşındaki es-Seyyit Abdurrahman ve yirmi yedi yaşındaki es-Seyyit Sait Efendi adındaki çocukları ve es-Seyyit Ahmet Sait Efendi’nin yerine de oğulları otuz beş yaşındaki Mehmet Efendi ve yirmi bir yaşındaki Numan Efendi (bu Numan Efendi uzun süre Hadim Rüştiyesinde muallim-i sani olan eski Hadim müftüsü Ahmet Sait Hadimioğlu’nun babasıdır) hafız-ı kütüb-i evvel ve nazır-ı kütüphane olarak biliştirak tayin olunmuşlardır.

Erken tarihli Konya salnamelerinin çoğunda, Hadim’de bir kütüphane ve kütüphanede 544 adet kitap mevcut olduğu kaydedilmekte iken, daha geç tarihli bir salnamede ise, bir kütüphane ve 740 yazma, 120 basma eser olduğu ifade edilmektedir. Kütüphanede bulunan yazma ve basma eserlerin tamamı 28 Şubat 1935’te Konya valisi Cemal Bardakçı’nın görevde bulunduğu dönemde Konya Yusuf Ağa Kütüphanesi’ne nakledilmiştir. Bu kütüphanenin 5 numaralı katalogunun 73-167. sayfalarında 6880 ile 7594 numaraları arasında 1125 kitabın Hadim Kütüphanesi’nden geldiği kayıtlıdır. Ayrıca Konya Bölge Yazma Eserler Kütüphanesi ve Konya İl Halk Kütüphanesi Feridun Nafiz Uzluk Bölümü’nde de Hadim Kütüphanesi’nden gelme kitapların varlığı bilinmektedir.

Yılların geçmesi ile kütüphane tamire ihtiyaç duyduğundan, 21 Ağustos 1951 tarihinde Konya Valisi Kemal Hadimli tarafından tamir ettirilmiştir. Bu tamire ait kitabe kütüphanenin giriş kapısının üzerine yerleştirilmiştir. 1977 yılında kubbenin üzerine beton atılarak üzeri çinko ile kaplanmıştır. 1988 yılında ise Hazine avukatlarından Şükrü Çankaya tarafından duvarları sıvatılıp boya yaptırılmıştır.

Kütüphane günümüze kadar işlevini sürdürmüş ve hîlen Kültür Bakanlığına bağlı Hadim Halk Kütüphanesi olarak hizmet vermeye devam etmektedir.