Karatay ilçesine bağlı Dedemoğlu (günümüzde Sarı Yakup) Mahallesiʼnde, Sarı Yakup Mezarlığıʼnın güneybatı kesiminde, Han Sokağı cephesinde, yer almaktadır. Cami; son cemaat yeri, ahşap minare ve müştemilattan oluşmaktadır.
Dıştan dışa 13,20x11,30 m ebadında, mihraba paralel dikdörtgen planlı caminin temeli subasman seviyesine kadar kaba yonu taş, beden duvarları ise kerpiç malzemeyle inşa edilmiştir.
Caminin doğu cephesinde yapıya sonradan eklenmiş son cemaat yeri bulunmaktadır. Doğusunda abdest muslukları, güneyinde müştemilat bulunan son cemaat yerinin kuzey ucunda yer alan kapıdan harime girilmektedir. Ahşap minaresi girişin üzerinde yer almaktadır.
Dikdörtgen planlı harimin üzeri içte bağdadi kubbe, dışarıda ise Marsilya kiremidi kaplı kırma çatı ile örtülüdür. Bağdadi kubbe duvar köşelerine yerleştirilen üçgen köşebentlerle desteklenmiştir. Cami alt katta doğu ve güney cephelerde ikişer, batı ve kuzeyde birer; üst katta kuzey ve batıda birer, doğuda iki ve güneyde üç pencere ile aydınlatılmaktadır. Güney cephede mihrabın üzerindeki pencere şevsiz olarak yapılmışken; diğer pencereler dışa doğru şevli olarak yapılmıştır.
Kıble duvarının ortasında yer alan ters “U” biçimli mihrap, alçı malzemeden yapılmıştır. Beş kademeli kavsara ile sonlanan yarım daire kemerli mihrap nişi, geç dönem üslup özellikleri gösteren perde ve çiçek motifleri ile süslenmiştir. Yapının minber ve vaaz kürsüsü sonradan eklenmiştir.
Girişin karşısında, kuzey beden duvarına dayalı olarak yapılmış bir merdivenle çıkılan mahfil, harimin üzerinde “L” planlı bir alanı kaplamaktadır. Zemin kotundan 2,50 m yükseklikte yapılmış olan mahfil, kuzey ve doğu yönlerde tamamen güney ve batı yönlerde ise kısmen beden duvarlarına oturmakta; kıble istikametinde ise ahşap direklerle desteklenmektedir.
Beden duvarları bütünüyle sade olarak boyanmış caminin süsleme programı, mihrapta toplanmaktadır. Kalem işi olarak yapılmış motiflerde Osmanlı sanatının geç dönem anlayışı yansımaktadır.
Sarı Yakup’un XV. yüzyılda yaşamış bir müderris olduğu bilinmektedir. Giriş kapısı üzerinde yer alan mevcut kitabesine göre 1866-67 yılında inşa edilen bugünkü yapının yerinde daha önce bir yapı bulunduğu, o yapının zarar görmesinden sonra günümüzdeki mescidin inşa edildiği anlaşılmaktadır. 1823 tarihli arşiv kayıtlarında mescidin adının geçmesi de bunu doğrulamaktadır. Özgün hâlinde üzeri toprak damla örtülü olan cami, 1942 yılında bağdadi kubbeli ve kırma çatılı olarak yenilenmiştir. Orta ölçekli bir XIX. yüzyıl mahalle mescidi olan yapı, yenilenen bağdadi kubbesi ile Araplar İğdeli Sultan, Çaybaşı Burhan Dede ve Hacı Ömerler mescitlerinde görülen geleneğin bir temsilcisidir.
Sarı Yakup Camii
