Cumhuriyet Döneminin başlarında Anadolu’nun neredeyse tamamının okulsuz ve öğretmensiz olduğu gerçeğinden hareket edilerek 17 Nisan 1940 tarihinde, Başbakan İsmet İnönü’nün himayesinde, Millî Eğitim Bakanı Hasan Ali Yücel’in yönetiminde ve İsmail Hakkı Tonguç’un çabalarıyla ilkokul öğretmeni yetiştirmek üzere köy enstitüleri açılmıştır. Bu okullar, ilkokul mezunu zeki çocukların yetiştirildikten sonra yeniden köylere giderek öğretmen olarak çalışmaları düşüncesiyle kuruldular.
Cumhuriyetin ilk yıllarında ülkedeki okuma yazma oranı %5’in altında idi. Yanı sıra nüfusun büyük ekseriyeti -ki %80 civarındadır- köylerde yaşıyordu. Bu yüzden köy enstitülerinden yetişen öğretmenler için öğretmenlik sadece isteğe bağlı normal bir öğretmenlik değildi. Bu öğretmenler köylülere hem örgün eğitim verecek, okuma yazma ve temel bilgileri kazandıracak, hem de modern ama bilinmeyen tarım tekniklerini öğretecekti. Köy enstitüsünü bitiren bir öğretmen sadece bir ilkokul öğretmeni olmuyor aynı zamanda ziraatçılık, sağlıkçılık, duvarcılık, demircilik, terzilik, balıkçılık, arıcılık, bağcılık ve marangozluk konularını da uygulamalı olarak öğreniyordu.
Bu okullarda kitap-deftere dayalı öğretim yerine iş için, iş içinde eğitim ilkesi uygulanıyordu. Her köy enstitüsünün kendisine ait tarlaları, bağları, bahçeleri, arı kovanları, besi hayvanları, geniş kümesleri çeşitli iş atölyeleri vardı. Derslerin %50’lik bölümü temel örgün eğitim konularını içerirken kalanı uygulamalı eğitimdi.
1940 yılından başlayarak, tarım işlerine elverişli geniş arazisi bulunan köylerde veya onların hemen yakınlarında köy enstitüleri açılmaya başlanmıştır. Okulların, şehirlerden uzak ancak tren yollarına yakın olmasına özen gösterilerek, ülkenin hemen her bölgesinde olmak üzere yirmi bir yerde bu okullar açılmıştır. Bunlardan birisi de 1941 yılında açılan İvriz Köy Enstitüsüdür. İvriz Köy Enstitüsü, 11 Kasım 1941 günü geçici olarak, Konya Ereğli’sine bağlı Zanapa bucağındaki tamamlanmamış yatılı bir bölge ilkokul binasında açılmıştır. Açılışında altı sınıf, 475 devlet parasız yatılı öğrencisi ve on sekiz öğretmeni mevcut olup, ilk müdürü 11.01.1942-30.08.1946 tarihleri arasında görev yapan Recep Gürel’dir.
1941 yılı kışı Zanapa İlkokulunda geçirilirken bir taraftan arazi istimlâkine girişilmiş ve Gaybi, Durlaz, Dedeköy köylerinin civarında, Zanapa ile Ereğli arasında, Ereğli’ye on km uzaklıkta (2.500 dönümlük) bir alan sağlanmıştır. Yapılacak binaların yerleşim planı için açılan yarışmayı Yüksek Mühendis- Mimar Prof. Dr. Mukbil Gökdoğan, Yüksek Mühendis Mimar Eyüp Kömürcüoğlu ve Yüksek Mimar Emin Necip Uzman’ın ortak projesi kazanmıştır. Projenin uygulanması aşamasında Akçadağ, Düziçi, Çifteler, Pazarören, Kızılçullu Köy Enstitülerinden gelen ekipler de yaptıkları tesislerle kuruluşa katkı sağlamışlardır.
Enstitü; 1951-1952 öğretim yılı sonuna kadar yirmi beşi kız, 490’ı erkek olmak üzere 515 öğretmen, 1948 yılına kadar bir kız 318 erkek olmak üzere 319 eğitmen, 1942-1954 yılları arasında ise toplam 792 mezun vermiştir.
Türkiye, II. Dünya Savaşı’nın sonlarında ortaya çıkan Sovyet tehdidi karşısında ABD’den destek istemiş, bu desteği vermeye hazır olduğunu belirten ABD, Truman Doktrini ile yardıma başlamış; ama karşılığında Türkiye’de serbest seçimlere dayanan demokrasi düzeninin yerleştirilmesini ve Millî Şeflik, beş yıllık kalkınma planları ve köy enstitüleri gibi Sovyet sistemine benzer uygulamaların kaldırılmasını talep etmiştir. 1954 yılında köy enstitüleri öğretmen okullarına dönüştürülmek suretiyle kapatılmıştır. İvriz Köy Enstitüsü de diğerleri ile aynı kaderi paylaşmış ve 1974 yılına kadar ilk öğretmen okulu olarak eğitim-öğretimini sürdürmüştür. 1974-1975 Öğretim Yılı’ndan itibaren 1989 yılına kadar öğretmen yetiştiren kurum olmaktan çıkartılarak, lise dengi okul statüsüne dönüştürülmüştür.1989-1990 öğretim yılından itibaren de Anadolu öğretmen lisesi statüsüne dönüştürülmüştür.
Kuruluşundan bu yana değişlik zamanlarda yirmi müdür görev yapmıştır. Görev yapan müdürler ve görev tarihleri şu şekildedir:
Recep Gürel (11.01.1942-30.08.1946), Sefa Güneri (18.08.1946-30.08.1947), İhsan Baykal (15.06.1948-30.10.1953), Azmi Devrim (03.10.1953-15.12.1954), Ramazan Oral (15.12.1954-01.05.1958), Kamil Açan (17.09.1958-14.09.1961), Hasan Demiroğlu (22.09.1961-31.03.1967), Turgut Çımrın (16.03.1968-28.01.1971), Nurettin Tamay (09.01.1971-01.03.1973), Cemil Cahit Bozkurt (12.03.1973-13.01.1975), Mehmet Yılmaz (04.02.1975-23.09.1975), Hasan Şahin (03.10.1975-03.05.1978), Talat Öztürk (03.05.1978-24.03.1980), Ahmet Erdem (24.03.1980-02.08.1982), Selim Şafak (04.02.1983-01.08.1984), Rasim Ağca (01.08.1984-10.10.1993), Ahmet Demir (10.10.1993-27.10.1999), Ahmet Solmaz (16.09.1999-19.11.2003), Murat Yapıcı (19.11.2003-14.02.2005), Sonuç Öngay (14.02.2005-Görevde).
İvriz Köy Enstitüsü
