Resmî kayıtlardan anlaşıldığına göre mahalle adını Ayanbey ailesinden almıştır. Ayanbey ailesinin yazlık konağı Ayanbey Camii’nin yakınında, kışlık konakları da Mevlâna civarında Ayanbey Sokağı’ndadır.
Ayanbey Camii, her ne kadar Kirazlı Mahallesi sınırında yer alıyor olsa da Ayanbey Mahallesi’ndeymiş gibi algılanmakta ve daha çok Ayanbey Mahallesi halkı tarafından kullanılmaktadır. Cami, üzerindeki kitabeye göre Ayanbey Memiş Paşa tarafından yaptırılmış; 1896 yılında Süleyman Bey tarafından tamir ettirilmiştir. Cami, 1976 yılında mahalle halkı tarafından bir tamir daha görmüştür.
Anlatılanlara göre Ayanbeyler Oğuz boyuna mensuptur. Malazgirt Savaşı’ndan sonra Konya’ya gelen aile, devlet tarafından orduya at yetiştirmeleri için Ovakavağı köyüne yerleştirilmişler; daha sonraları vergi toplamak üzere Konya’da görevlendirilmişlerdir. Bu mahalleye yerleşen Ayanbeyler, mahallede geniş bir alanı, cirit oyunları için tahsis etmişlerdir. Hâlen mahalledeki Cirit Sokağı bu vakanın bir hatırasıdır. Konya Şeriye Sicillerinde XVII. yüzyıl ortalarından beri adı geçen Vadi-i Meram’da
Cerid içi Mevzii (KŞS, 47/167) ve Cerid Irmağı’nın bu bölgede ve bunların yerinin de bugünkü Cirit Sokağı’nın kuzeyinde olması kuvvetle muhtemeldir. Bu tahmini kuvvetlendiren husus, “cerit (cerid)” kelimesinin anlamlarından birinin “cirit sopası” olmasıdır. Yine anlatılanlara göre her yıl Meram’ın Selam Mahallesi’nde devlet erkânı ve halkı selamlayarak gösterilerine başlayan oyuncular, cirit alanında oyun ve maharetlerini sergilerlermiş. Resmî kayıtlar, bütün bu tahmin ve ifadeleri doğrular mahiyettedir.
2009 yılında 364 hane ve 320 seçmeni olan mahallenin, eski bir geleneği devam ettiren sakinlerinin bir kısmı, kışları şehirde yaşadığından seçmen sayısı hane sayısına göre düşüklük göstermektedir. Mahallenin 2015 yılı TÜİK verilerine göre nüfusu 265’tir.
Mahallenin tek eğitim kurumu eski adıyla Meram, yeni adıyla Mehmet Katırcı İlköğretim Okuludur. İl merkezindeki 2009 yılı mahalle düzenlemelerinde mahalle aynen korunmuştur.
Derviş Bekiroğulları, Hacı Rızalar, Etyemezler, Pabıcıbüyükler, Kavutoğulları, Ketenciler, Soğancılar, Meteoğulları, Pehlivan Faruk (Nazıroğulları), Hattat Nazıroğulları, Tantavi Mustafa Efendi, Mumcular, Yardımcılar (Avukatlar), Batmanlar, Takvalar (Bahçıvanlar) ve Altıoklar mahallenin köklü sakinlerinden bazılarıdır. Konya’nın tanınmış esnaf ve sanayicilerinden Kolanyacılar, Buzhanlar, Özler, Odacılar, Alaybeyleri, Halil İbrahim Sayar ve Necati Çekirdekçi de mahallenin yeni sakinlerindendir.
Ayanbey Mahallesi krokisi
