Ülkemizin ilk resmî sulama projesi olan ve GAP’tan sonra en büyük sulama yatırımı olma özelliğini taşıyan “Konya Ovaları Projeleri (KOP)”; sulama, içme-kullanma ve endüstri suyu ihtiyacını karşılamak, aşırı yeraltı suyu kullanımının önüne geçerek yeraltı suyu seviyesini dengelemek, toplulaştırma ve tarla içi geliştirme hizmetleri ile teknolojik ziraat yapmak aynı zamanda üretim artışı sağlamak, rüzgâr erozyonunu önlemek, hayvancılığı geliştirmek, ağaçlandırma yapmak ve çevreyi korumak maksadı ile geliştirilen sosyo-ekonomik kalkınmayı hedefleyen insan odaklı bölgesel kalkınma projesidir.
KOP; başlangıçta Konya, Niğde, Aksaray ve Karaman olmak üzere dört ili kapsamaktayken 2016 Eylülünde Bakanlar Kurulu kararıyla Nevşehir, Yozgat, Kırıkkale ve Kırşehir illeri de KOP bölgesine dâhil edildi. Türkiye yüzölçümünün yaklaşık %9’unu oluşturan proje, aynı zamanda sulanabilir tarım arazilerinin de yaklaşık %12,5’unu teşkil etmektedir. KOP’un yer aldığı Konya Kapalı Havzası Türkiye ortalamasından yaklaşık %40 daha az yağış almaktadır. Bu sebeple bölgede tarımsal faaliyetin sürdürülebilmesi ancak ilave sulama yapmakla mümkün olmaktadır. Konya Kapalı Havzası’na sulama suyu sağlamak ve mevcut su sıkıntısını azaltmak için:
1. Mevcut suyun tasarruflu kullanılması,
2. Yer altı ve yerüstü sulama şebekelerinin modernize edilmesi,
3. Başka havzalardan su aktarılması gerekmektedir.
KOP; Konya, Niğde, Aksaray, Karaman, Nevşehir, Yozgat, Kırıkkale ve Kırşehir illerindeki depolama, baraj, gölet ve yeraltı suyu sulamaları ile içme-kullanma ve endüstri suyu ihtiyacının karşılanması yanında hidroelektrik enerji ve çevre projelerinin hepsine birden Konya Ovaları Projeleri, kısaca KOP denilmiştir. KOP bünyesinde on ikisi büyük su projesi, biri içme suyu projeleri, biri Göksu Havzası enerji projeleri, biri Özel İdaresi ve Halk Sulamaları ve diğeri de çok sayıda müstakil küçük yerüstü ve yeraltı suyu sulamaları olmak üzere toplam on altı adet projeler demetinin genel adıdır.
KOP, yatırım ve uygulama planlarında kendine özgü bir proje numarası ile yer alan bağımsız bir proje değildir. Konya Ovaları Projeleri demetinin yeni başlamadığı, bir kısmının işletmede, diğer kısımlarının da farklı aşamalarda olduğu bir başka vurgulanması gereken husustur.
2011 yılında KOP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığının kuruluşu ile Konya, Karaman, Niğde ve Aksaray illerinde bulunan bütün kamu kurumlarının yatırımları ile ilgili koordinasyon görevi yapan bir kurum hâline dönüştürülmüştür.
KOP kapsamında yer alan on altı adet projeden bugüne kadar yapılan yatırımlarla yer altı suyu (YAS) kooperatif sulamaları dâhil 582 599 ha alan suya kavuşturulmuştur (Bu miktara şahıs YAS kuyu sulamaları dâhil değildir). Bu miktarın şahıs YAS kuyu sulamaları dâhil 1.100.000 ha’a çıkarılması amacıyla projelerin diğer kısımlarının da gerçekleştirilmesine çalışılmaktadır (Şahıs YAS kuyu sulamaları hariç 847 506 ha).
KOP kapsamında yer alan sulama projeleri ve sulama alanları:
1- Konya-Çumra Projesi (341.946 ha)
2- Konya-Ereğli Projesi (42.225 ha)
3- Konya-Ilgın Projesi (17.639 ha)
4- Konya-Beyşehir Damlapınar Projesi (1.020 ha)
5- Konya-Sarayönü Beşgözler Projesi (5.630 ha)
6- Niğde-Gebere Projesi (930 ha)
7- Niğde-Gümüşler Projesi (914 ha)
8- Niğde-Akkaya Projesi (2.000 ha)
9- Niğde-Murtaza Projesi (1.191 ha)
10- Aksaray-Uluırmak Projesi (23.640 ha)
11- Karaman-Ayrancı Projesi (5.438 ha)
12- Karaman Projesi (24.700 ha)
13- Küçük Su Projeleri “Gölet ve YAS Koop. Sul.” (218.455 ha)
14- Özel İdaresi ve Halk Sulamaları (577.087 ha)
15- İçme Suyu Projeleri “Konya, Aksaray, Karaman” (164,1 hm3/yıl)
16- Enerji Projeleri (878,52 MW, 2898,36 GWh/yıl)
KOP kapsamında bulunan projelerin bir kısmı işletmede, bir kısmı inşa hâlinde, bir kısmının da planlama ve projeleri tamamlanmış olup, peyderpey yatırım programına alınacaktır. Diğer taraftan işletmede olan sulamalardan klasik sisteme sahip olan tesislerin sulama şebekelerinin kapalı sisteme dönüştürülmesi amacıyla rehabilitasyon projeleri geliştirilmektedir. Bütün bu projelerin gerçekleştirilmesi KOP Eylem Planı çerçevesinde 2023 yılına kadar tamamlanacaktır.
KOP kapsamında bu projeler gerçekleştirilmeye çalışılırken diğer taraftan da Konya Kapalı Havzasına başka havzalardan ilave su getirme projeleri üzerinde çalışılmaktadır.
KOP kapsamında bulunan projeler arasında en önemli yeri işgal eden “Konya-Çumra Projesi”dir. Bu proje üç merhaleden oluşmaktadır. Bunların içerisinde de en önemlisi “Konya-Çumra III. Merhale Projesi”dir. Halk arasında KOP adıyla bilinen Konya-Çumra III. Merhale Projesi’nin en önemli ünitelerinden olan Bağbaşı Barajı ve Mavi Tüneli Projesi de KOP ile özdeşleşmiştir.
Toprak kaynağının çok, su kaynağının az olduğu Konya Kapalı Havzası’na, havza dışından su aktarımını sağlamak maksadıyla yapılan uzun ve özverili çalışmalar sonucunda, ekolojik dengeyi bozmadan ve çevreye zarar vermeden suları Akdeniz’e boşalan Gembos ve Göksu havzalarından cazibeyle su aktarılmasına karar verilmiştir.
Bu bağlamda her yıl taşkınlara sebep olan Gembos Havzası’nın akımları Derebucak Prof. Dr. Yılmaz Muslu Barajı’nda toplanarak buradan 3,5 km’si tünel olan 15,8 km uzunluğundaki derivasyon kanalı vasıtasıyla su sıkıntısı çeken Beyşehir Gölü’ne ulaştırılmıştır. Bu proje ile yılda ortalama 150 milyon m3 su aktarılması yapılmaktadır.
Suğla Depolaması, Beyşehir Gölü’nden atılan sular ile ara havza sularını depolayarak, Konya-Çumra ovalarının sulanması amacıyla inşa edilmiştir. Kurak dönemlerde Beyşehir Gölü’nden Çumra ovalarına çekilen sulama suyunun, gerek Beyşehir Gölü’nde aşırı su seviye düşümlerinin yaşanması, gerekse sulama sahalarına yeterli su verilememesinin oluşturduğu sıkıntıları önemli oranda gidermiş olan Suğla Depolaması, 258,5 milyon m3 kapasitede inşa edilmiş ve 2007 yılında işletmeye açılmıştır.
BSA (Beyşehir-Suğla-Apa) Kanalı, Seydişehir ovaları ile Çumra ovalarının ihtiyacı olan sulama suyunu Beyşehir Gölü’nden başlayarak Suğla Depolaması’na, oradan da Mavi Boğaz’a kadar ileten ve 68,5 km uzunluğunda inşa edilen önemli bir kanaldır. Bu kanal aynı zamanda yan derelerden gelen taşkın sularını Suğla Depolaması’na ve Apa Barajı’na aktarma görevini de yapmaktadır. 185 m3/s maksimum kapasiteli olan BSA Kanalı 2011 yılında tamamlanarak işletmeye açılmıştır.
Konya Kapalı Havzasına, havza dışından su getirilmesi için planlanan en önemli proje “Konya-Çumra III. Merhale Projesi”dir. Bu proje ile Yukarı Göksu Havzası’nın Akdeniz’e boşa akan sularının yıllık 414 milyon m3ünün 17 km’lik tünel vasıtası ile Konya Kapalı Havzası’na aktarılması amaçlanmıştır.
Proje ile; Göksu Nehri üzerine yapılacak Bağbaşı, Bozkır ve Afşar barajlarında regüle edilecek su, Mavi Tüneli vasıtasıyla Mavi Boğazı’na aktarılacak, aktarılan su Mavi Regülatörü ve Apa-Hotamış İsale Kanalı ile Hotamış Depolaması’na getirilerek Konya ve Karaman ovalarında önemli miktarda tarım alanlarının sulanması sağlanacaktır. Ayrıca Konya şehrinin uzun vadeli içme-kullanma ve endüstri suyu ihtiyacı da karşılanmış olacaktır.
Konya-Çumra III. Merhale Projesi kapsamındaki ünitelerden Bağbaşı Barajı ve Mavi Tüneli’nin inşaatına 2007 yılında başlanılmıştır. 205 milyon m3 depolama hacminde ve temelden yüksekliği 115,5 m olan Bağbaşı Barajı’nın inşaatı tamamlanmış olup, Ağustos-2012 tarihi itibariyle barajda su tutulmaya başlanılmıştır. 36 m3/s kapasitede ve 17.034 m uzunluğundaki TBM makinesi ile açılması ve beton kaplama işlemleri tamamlanan Mavi Tüneli’nden ilk su 2014 Eylülünde verilmiş; 22 Mayıs 2015 tarihinde de Bağbaşı Barajı’ndan Apa Barjı’na su aktarımı başlamıştır. Böylelikle Göksu Nehri’nin suyu Konya Ovası ile buluşturulmuştur.
Konya-Çumra III. Merhale Projesi kapsamında bulunan 360 milyon m3 kapasiteli ve temelden yüksekliği 116 m olan Bozkır Barajı’nın inşaatına 2011 yılında başlanılmış olup, 2015 yılı sonunda tamamlanacaktır. 580 milyon m3 kapasiteli ve temelden yüksekliği 15 m olan Hotamış Depolaması’nın inşaatına da 2011 yılında başlanılmış; 2016 yılı yazı itibariyle de tamamlanma noktasına gelinmiştir. Hotamış Depolaması’nda (suni gölünde) 2016 Ekimi başında su tutulmaya başlanacaktır. Mavi Regülatörü ile 70 m3/s kapasiteli ve 125 km uzunluğundaki Apa-Hotamış İsale Kanalı’nın inşaatına 2012 yılında başlanılmış olup, 2016 yılı itibariyle tamamlanmak üzeredir. 386 milyon m3 kapasiteli ve temelden yüksekliği 138 m olan Afşar Barajı ile 10 m3/s kapasiteli ve 24 km uzunluğundaki Afşar-Bağbaşı Derivasyon Kanalı’nın inşaatına 2012 yılında başlanılmış olup, 2016 yılında tamamlanacaktır.
Bu tesislerin tamamlanmasıyla 2016 yılından sonra Göksu Havzası’ndan Konya Kapalı Havzası’na yılda ortalama 414 milyon m3 suyun derivasyonu gerçekleştirilmiş olacaktır.
Konya-Çumra III. Merhale Projesi kapsamında bulunan depolama ve derivasyon tesislerinin inşaatlarının yapımı sürerken eşzamanlı olarak Konya ve Karaman ovalarında sulama tesislerinin de yapımına başlanacaktır. Bu bağlamda yeni sulama sahaları modern sistem kapalı sulama şebekesi olarak inşa edilirken, mevcut işletme hâlinde bulunan yüzeysel sulama sistemleri de kapalı şebeke hâline dönüştürülecektir. Aynı zamanda havza dışından getirilebilecek ilave su kaynağı ile ilgili çalışmalar da sürdürülmektedir. Böylece toprak kaynağı su kaynağına göre çok fazla olan Konya Kapalı Havzası’nda daha fazla tarım arazisinin sulanması sağlanmış olacaktır (Ayrıca bk. Sular*).
Konya Ovası Projesi (KOP) Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı
Konya Ovası Projesi (KOP) Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı; Aksaray, Karaman, Konya ve Niğde illerinden oluşan KOP Bölgesi'nde yatırımların gerektirdiği araştırma, planlama, programlama, projelendirme, izleme, değerlendirme ve koordinasyon hizmetlerinin yerine getirilmesi suretiyle, bu projelerin kapsadığı bölgelerin kalkınmasını hızlandırmak üzere, 2011 yılında çıkarılan 642 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile kurulmuştur.
6 Haziran 2016 tarihli ve 2016/8870 Sayılı Kararnameye ilişkin ekli Bakanlar Kurulu Kararı ile uhdesindeki illere Nevşehir ve Yozgat eklendi. Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren 7 Eylül 2016 tarihli ve 2016/9740 Sayılı Kararnameye göre Aksaray, Karaman, Konya, Niğde, Nevşehir ve Yozgat illerinden oluşan KOP BKİ görev alanına Kırıkkale ve Kırşehir illeri de ilave edilerek il sayısı sekize ulaşmıştır.
KOP Bölgesi; 4.307.408 kişilik nüfusu (2015 ADNKS), 95.945 km2 yüzölçümü ile Türkiye’nin %12,24’ünü oluşturan önemli tarımsal üretim alanlarından biri olmakla beraber birçok sektörde de stratejik öneme sahiptir.
KOP Bölgesinde tarım, sanayi, ticaret ve turizm öne çıkan sektörler olup, tarım bölge ekonomisinde ağırlıklı etkisini korumaktadır.
Kop Eylem Planı: Konya Ovası Projesi Bölge Kalkınma İdaresi (KOP BKİ); kuruluş kararnamesi ile bölgenin kalkınması yönünde kamu yatırımlarının koordinasyonunu sağlamak, kamu yatırım, proje ve faaliyetleri önceliğinde olmak üzere KOP Eylem Planı’nı hazırlamakla görevlendirilmiştir.
Bu çerçevede KOP BKİ, 2012 yılından itibaren, bir yandan bölgede yapılan bütün kamu yatırımlarının izlenmesi, değerlendirilmesi ve koordinasyonuna yönelik faaliyetler gerçekleştirirken, diğer yandan da bakanlıklar, valilikler, üniversiteler, kalkınma ajansları ve bölgedeki bütün aktörlerin katılımı ile KOP Eylem Planı (2014-2018) hazırlık çalışmalarını yürütmüştür.
KOP Eylem Planı, 30.12.2014 tarihinde Bölgesel Gelişme Yüksek Kurulu tarafından onaylanmış ve 30.04.2015 tarihinde Niğde’de gerçekleştirilen KOP Eylem Planı Tanıtım Toplantısı ile kamuoyuna açıklanmıştır. Eylem Planı, KOP Bölgesini bütün olarak ele alan entegre bir bölgesel kalkınma planıdır. KOP Eylem Planı kapsamında 5 ana eksen, 26 alt eksen, 92 eylem ve 243 proje paketi öngörülmüştür. Ana eksenler aşağıdaki şekilde belirlenmiştir:
- Toprak ve su kaynaklarının sürdürülebilir kullanımı
- Ekonomik yapının güçlendirilmesi
- Altyapının geliştirilmesi ve kentleşme
- Beşerî ve sosyal yapının güçlendirilmesi
- Kurumsal kapasitenin geliştirilmesi
KOP Eylem Planı’nın temel amacı bölgede kapsamlı bir dönüşümü gerçekleştirmektir. Bu çerçevede tarımsal yapıda değişimi ve sürdürülebilirliği sağlayarak; sanayi, ticaret, ulaşım, enerji gibi sektörleri güçlendirmek, eğitim, sağlık, kültür ve diğer sosyal hizmetlere erişilebilirliği artırmak, bölge içi ve bölgeler arası gelişmişlik farklarını azaltmak, yenilikçi bir yaklaşımla bölgenin rekabet gücünü geliştirmek, bölgenin ekonomik ve sosyal kapasitesini güçlendirmek ve vatandaşlarımızın refah düzeyini yükseltmek temel önceliklerdir.
2014-2018 yıllarını kapsayan KOP Eylem Planı için toplam 9 milyar 927 milyon TL kaynak tahsisatı yapılmıştır.
KOP İdaresi Başkanlığı logosu
 Makinesi.jpg)
Tünel açma makinesi
Bağbaşı Barajı tip enkesiti
