Yunak adının nereden geldiği ile ilgili değişik görüşler vardır. Bunlardan birisi Yunak-Emirdağ karayolunda Yunak’a birkaç km mesafede yer alan ve zamanında şırıl şırıl su akan Karataş Deresi’nde çamaşır ve hayvanlarını yıkayanların isteklerini anlattıkları “Yunak (Yıkanalım)” kelimesidir. İkinci görüşe göre Turgutlular, koyun ve kuzularını Karataş Deresi’nde yıkamışlar ve temizlenen hayvanlara bakarak “yünü ak” demişlerdir. Bu ifade zamanla “Yunak” biçimine dönüşmüştür. Ayrıca, bazı kaynaklarda Yunak kelimesinin Anadolu köylerinde “hamam” anlamında “çimek” kelimesiyle eş anlamlı olarak kullanıldığı belirtilmektedir (Ögel, 1978, 103). Bazı Türkçe sözlüklerde de çamaşır yıkama yeri, çamaşırhane (Büyük Türkçe Sözlük, İlim Sanat, İstanbul 1986, s. 1058) ve hamam (Akalın, 2011, 2617) olarak geçmektedir. Muhtemelen bu bölgede daha eski olan ve Anadolu kültürünü yaşatan Turgutlular, bu belirtilen anlamlarda da Yunak adını kullanmış olabilirler.
Konya’nın kuzeybatısında yer alan Yunak, kurulduğu ilk yıllarda bir süre Turgut’a, daha sonra 1912 yılına kadar Çeltik kasabasına bağlı iken sonradan Hatırlı’ya bağlanmıştır. İlçe merkezinin Cihanbeyli’ye alınması üzerine Akşehir’e bağlanan Yunak, önce bucak, 1953 yılında da ilçe statüsünü almıştır. İlçe merkezinin Konya’ya uzaklığı 190 km’dir. Doğusunda Cihanbeyli ve Kadınhanı ilçeleri, güneyinde Tuzlukçu ve Ilgın, kuzeyinde ise Çeltik ilçeleri ile çevrilidir. Batısında Afyon’un Emirdağ, kuzeydoğusunda ise Ankara’nın Polatlı ve Haymana ilçeleri ile komşudur.
I. COĞRAFYASI
Yer Şekilleri
Yunak ilçesi, batısındaki Bayatkulu Dağı’nın batı eteklerinde hafif eğimli bir topografya üzerinde (1169-985) metre kotları arasında kurulmuştur. Yunak kuzey ve batıdan ilçeye doğru gelişmiş çok sayıda kuru derelerle (Karataş, Bayatkulu, Mollahalil dereleri gibi) parçalanmış durumdadır. İlçe merkezi, 38o 49' kuzey enlemi ile, 31o 44' doğu boylamı üzerinde yer alır. İlçenin ortalama yüksekliği 1071 m, meteoroloji istasyonunun yüksekliği ise 1120 m’dir. 2080 km2 (208.002 hektar) yüzölçümü ile Konya ilinin büyük ilçeleri arasındadır.
Yer yer dağ ve tepelerin bulunduğu ilçenin doğusunda ve güneyinde geniş düzlükler uzanır. Bu alanların bir kısmı 1000 m yüksekliğinde ve alüvyonlarla örtülüdür. Bir kısmı ise kalker, marn, kil tabakalarının yer tuttuğu 1000-1200 m yüksekliğindeki platolardır. 1500 m ila 1750 m yüksekliğine ulaşan dağlar ise çok yerde kıvrımlı ve kırıklı bir yapı gösterirler.
İlçenin güneyindeki dağlar, kuzeybatı-güneydoğu yönünde uzanırlar. Başlıcaları, Turgut kasabasının güneyindeki Dededağ (1660 m) Sıram köyünün güneyindeki Kasım Dağı (1587 m)’dır. Bunlardan başka ilçe merkezinin doğusundaki Kurşunlu Dağı (1583 m) güneyindeki Çallık Tepesi (1172 m), ilçenin kuzeydoğusuna düşen istikamette 1200 m’yi geçen yükseklikleriyle Hacı Mahmut Çalı Tepesi ile Hacıibrahim Çalı Tepesi ve kuzeybatıda Kavaklı Tepe (1383 m) yer alır. Adı geçen bu dağların bir kısmı dik yamaçlıdır. İlçenin batısında bulunun Bayatkulu Tepesi (1766 m) aynı zamanda yörenin en yüksek noktasıdır. Ayrıca Odabaşı köyünün güneyinde Kızılçal Tepesi (1215 m), Meşelik köyünün güneydoğusunda Meşelik Tepe (1219 m), batısında Erikçalı Tepesi (1314 m), Yeşilyayla köyünün kuzeybatısındaki Kızılçal Tepe (1213 m), Kuzören köyünün güneybatısında Elmaağacı Tepesi (1403 m), Koçyazı kasabasının kuzeydoğusunda bulunan Karaçal ve Akçal tepelerinin yüksekliği de 1350 m’dir (Kenarlı, 1980, 12-13).
İlçe merkezi ve çevresinde, tarihin değişik dönemlerinde oluşmuş veya oluşturulmuş pek çok mağara vardır. Bunların başında yan yana iki mağaradan oluşan ve halk arasında “Kız-Oğlan Mağarası” diye adlandırılan mağara gelir. Yunak-Emirdağ karayolunun Yunak çıkışında Karataş’a varmadan dere kenarında bulunan Kız-Oğlan Mağarası’nın, Bizans öncesi dönemlerde yapıldığı tahmin edilmektedir.
Yine, şehrin eteğinde kurulduğu Bayatkulu Dağı’nın doğusuna bakan yönünde Yallı Mağarası isminde dibi bulunmayan bir taş mağara mevcuttur. Dağın ismi Bayat aşiretinin bir koluna dayandırılır. Dağın kuzey yamacına yerleşmiş, yaklaşık bundan 500 sene kadar evvel yaşamış bu kolun yurtlarını bırakarak dağıldığı veya başka yerlere göç ettikleri anlaşılmaktadır.
İlçenin doğusuna düşen Kurşunlu Dağı’nın doğu kısmında Hazine İni adında meşhur bir mağara bulunmaktadır. Yapılan araştırmalar, bu mağaranın eski devirlerde bir maden ocağı olarak çalıştırıldığı ve sonraları da zaman zaman kanun kaçaklarının barındığı bir yer olduğunu göstermiştir. Dağın üzerinde kale denilen bir kalıntı vardır. Kalenin kendisinden başlamak üzere güneye doğru ve kuzeybatısına doğru uzanan iki ayrı sur mevcuttur.
İklim
İç-Batı Anadolu eşiği üzerinde bulunan ve meteorolojik olarak Afyon ilini tutan ilçede yazları kurak ve sıcak, kışları soğuk ve yağışlı bir kara iklimi hüküm sürerse de daha çok yağışlara ilkbahar ve sonbahar aylarında rastlanır. Yıllık ortalama sıcaklığın 11,3o C yağış ortalaması m2ye 337,8 kg kaydedilen, en yüksek sıcaklığı 36,6o C, en düşük sıcaklığı -17,8 C’dir. Bitki örtüsü sınırlıdır. Toprakları, fosfor ve azotça fakirdir. İlçeye yağmuru daha çok güney rüzgârları getirmektedir (Özdemir-Kökten, 1983, 12).
Yunak Haritası
