Konya’nın üç merkez ilçesinden biri olan Selçuklu; ismini Selçuklu Devleti’nden almıştır. Konya’nın en gelişmiş ve en fazla nüfusa sahip ilçesi olan Selçuklu, il merkezinin kuzeyinde yer almakta ve güneyde Meram ve Karatay, batısında Derbent, doğusunda Karatay ve kuzeyinde Altınekin, Sarayönü ve Kadınhanı ilçeleri ile komşudur. Yüzölçümü 1.845 km2 ve denizden yüksekliği 1.016 metredir. Konya ilçeleri içerisinde en hızlı gelişen, şehirleşmenin en fazla olduğu ilçedir.
Selçuklu; Eski Konya Gölü tabanında yani bugünkü Konya Ovası’nın batısında bulunmaktadır. Genel olarak ovalık saha olmakla birlikte ilçenin batı kesimleri kısmen dağlıktır.
20.06.1987 tarih ve 3399 Sayılı Kanun’la Konya il merkezinin büyükşehir statüsüne kavuşturulup; Selçuklu, Karatay ve Meram olmak üzere üç ilçeye ayrılması sonucu Selçuklu ilçesi kurulmuştur. Selçuklu, 08.08.1988 tarihinde resmen ilçe olarak mülki taksimatta yerini almıştır.
Yer Şekilleri
Yer şekilleri bakımından Selçuklu ilçesinin batı kesimleri dağlık, doğu kesimleri ise ova özelliği göstermektedir. Batı kesimindeki dağlık sahada Büyük Gevele Dağı (1.709 m), Takkeli Dağ/Küçük Gevele Dağı (1.643 m) ve Karabuga Dağları gibi dağlar yer almaktadır. Bu dağlık sahayı yer yer akarsuların parçalaması sonucu plato sahaları ve çentik vadiler oluşmuştur. İlçe jeomorfolojik olarak dağlık sahalar, plato alanları, ovalar ve vadiler şeklinde ele alınabilir.
Bütün jeolojik dönemlere ait formasyonların görüldüğü ilçede özellikle Paleozik temelli araziler ve bunların üzerinde farklı dönemlere ait formasyonlar görülmektedir. Doğu kesimlerde Neojen ve Kuaterner örtüler görülen ilçenin batı kesimlerinde ise özellikle volkanik unsurlar geniş yer kaplamaktadır. Hatta ilçe merkezinin (Sille’nin) üst kesimlerinde volkanik malzemenin bol olduğu alanlarda görülmektedir. Bu alanlarda farklı özellikle mağaralara da rastlanmaktadır.
İlçenin batı kesiminde iki dağlık alan dikkati çeker. Bunlardan Büyük Gevele Dağı ilçe sınırları içerisindeki en yüksek dağdır (1.709 m). Bunun 8-10 km daha doğusunda bulunan diğer dağa ise Küçük Gevele Dağı ya da Takkeli Dağ denilmektedir. Takkeli Dağ; ilçe merkezine yaklaşık 13 km uzaklıkta, çıplak kayalıklar şeklinde görülen bir dağdır. Üzerinde, Osmanlı Dönemine kadar Konya’yı dış saldırılardan koruyan bir kaleye de sahip olan dağda, günümüzde kale kalıntılarını ve pek çok sarnıcı görmek mümkündür (bk. Gevale/Kevele Dağı ve Kalesi*). Günümüzde dağı turizme kazandırma çalışmaları kapsamında Selçuklu Belediyesi ile Necmettin Erbakan Üniversitesi iş birliği ile kazı çalışmaları sürdürülmekte, yanı sıra yamaç paraşütü için çalışmalar yapılmaktadır.
İlçenin batısındaki dağlık sahalarda daha eski jeolojik döneme ait formasyonlar görülürken, doğudaki ovalık sahalara doğru daha genç jeolojik formasyonlar görülür. Özellikle ilçenin batı kesimini oluşturan Konya Ovası tabanında çok kalın alüvyal depolar görülmektedir.
Selçuklu ilçesinin doğu kesiminde bulunduğu Konya Ovası ve çevresinin alt yapısını metamorfik ve kristalen kütleler ile Kretase yaşlı ofiolitik seriler teşkil eder. Konya Ovası’nda en üstte bulunan ve yaygın olan formasyonlar Karasal Neojen yaşta olup, altta Miosen, üstte Pliosen yaşlı formasyonlar yer almaktadır. Miosen, altta taban konglomerası ile başlar, üstte doğru marn ve kalkerlerle devam eder. Pliosen ise Miosenformasyonları üzerinde konkordant olarak bulunur ve kil, kum, çakıl, yer yer de jipslerden oluşur. Pliosen formasyonları bu devredeki göller içerisinde teşekkül etmiştir. Pliosen tabakalarının üzerinde ise killi-kumlu, yer yer çakıllı Kuaterner yaşlı alüvyonlar görülmektedir. Neojen arazi daha ziyade düzlük ve hafif arızalı yerlerde mevcuttur. Selçuklu ilçesinin doğu, kuzey ve güneyinde geniş yer kaplar. Şehrin hâlihazırda bulunduğu alanda (Selçuklu ilçe merkezi) killi kalker, kil, gre-kum, çakıl depoları, batıdaki dağlık kesimde andezit ve tüfler bulunur. Kuvaterner Dönemine ait eski göl depoları yan derelerin getirdiği alüvyonlardan oluşmaktadır.
İlçe, aynı zamanda eski Konya Pliosen Gölü’nün de bulunduğu Konya Kapalı Havzası içerisinde yer almaktadır. Yani saha Türkiye’nin en az yağış alan ve önemli kapalı havzalarından birinin içerisindedir.
İlçenin batı kesiminde lokal faylar görülmekte, bunların en önemlisi Selçuklu ilçesi içerisinde yer alan Konya Fay Zonu (KOFZ)’dur. Yaklaşık 50 km uzunluğa sahip olan bu zon, kuzey-güney istikametinde uzanmakta ve yaklaşık 4 km genişliğe sahiptir. Bu fay hatları ilçenin depremselliğinin batıya doğru IV. bölgeden II. bölgeye doğru değişmesine sebep olmaktadır.
İklim
İlçenin iklim özellikleri Konya il merkezinde yer alan meteoroloji istasyonu verilerine göre belirlenmiştir. 1970-2012 yılları arasındaki verilere göre, gerek Orta Anadolu gerekse Konya genelinde olduğu gibi Selçuklu’da da karasal (step) iklim özelliklerinin etkili olduğu görülmektedir. Yani yaz ayları sıcak ve kurak, kış ayları ise soğuk ve kar yağışlıdır. Bu iklim özelliğinin oluşumda güneydeki Toros Dağları’nın Akdeniz’den gelen sıcak ve yağışlı havayı engellemesi etkili olmuştur.
Konya ilinin, dolayısıyla Selçuklu ilçesinin iklim özelliklerine bakıldığı zaman; yıllık sıcaklık ortalaması 11,6o C, en sıcak ay olan Temmuz ayında 23,7o C, en soğuk ay olan Ocak ayında da 0o C (-0,2o C)’nin altındadır. En sıcak ay ile en soğuk ay arasında yaklaşık 24o C yıllık sıcaklık farkı görülmektedir. Sıcaklığın 10o C aşağı düştüğü gün sayısı 10, don olaylı gün sayısı 100’dür. Tropik gün sayısı ise 41,8 gündür.
Yıllık yağış miktarı 320 mm civarında olup, Türkiye’de en az yağış alan yörelerden biridir. En yağışlı aylar aralık (41,4 mm), mayıs (41,1) ve nisan (38,1); en az yağış alan aylar ise ağustos (5,8 mm), temmuz (7,8 mm) ve eylül (10,4 mm)’dür. En çok yağış düşen mevsim ilkbahar, en az yağış düşen mevsim ise yazdır. Yıllık yağışlı gün sayısı 86,1 gündür. Yıllık ortalama kar yağışlı günler 11,8 gün, karla örtülü gün sayısı da 17,3 gündür. Yıllık aktüel basınç değeri ortalama 890 mb civarında olup ilçede kuzey sektörlü rüzgârlar etkilidir. Rüzgârların şiddet ve yönünde topografya şartlarının etkisi büyüktür.
Hidrografya
İlçedeki en önemli hidrolojik birimler akarsular, yeraltı suları, kaynaklar göl, gölet ve barajlardır. En önemli akarsular Sille Deresi, Uludere ve Dolav Çayı’dır. Bunların yanı sıra kısa mesafeli küçük ve dönemlik dereler de mevcuttur.
İlçede Altınapa Barajı, Sille Barajı ve Malas Göleti bulunmaktadır. Altınapa Barajı (1.200 ha); sulama, taşkın önleme, içme-sulama suyu sağlama amaçlı iken, Sille Barajı (220 ha) ve Malas Göleti (115 ha) daha çok sulama amaçlı kullanılmaktadır.
Toprak ve Bitki Örtüsü
Konya Kapalı Havzası sınırları içerisinde bulunan ilçede alüvyon topraklar, vertisol toprakları ve çöküntü sahalarında kireçli ve çorak topraklar yer alır. İlçenin topografik yapısı toprak türlerini etkilemiş olduğundan batıdaki dağlık sahalarda görülen türler ile ilçenin diğer kesimlerindeki düz alanlardaki topraklar farklılık arz eder. Düz alanlarda kahverengi step toprakları hâkimdir. Ova tabanına doğru olan lanlarda ise alüvyon topraklar görülmektedir.
İlçede bitki örtüsü, iklim özelliklerine de bağlı olarak ortaya çıkan step (bozkır) formasyonlarıdır. En çok görülen bozkır ot türleri; geven, yavşanotu, kekik, koyun yumağı, kılıç otu, gelincik, peygamber çiçeği ve çayırlardır. Orman Bölge Müdürlüğü verilerine göre ilçedeki normal orman alanı 4.400 ha, bozuk orman alanı 10.000 ha, toplamda 10.400 ha’dır. Baltalık orman alanı 1.800 ha, toplam koru alanı ise toplamda 12.500 ha’dır. Orman bakımından çok zengin olmayan ilçede ağaçlandırma çalışmaları hızla devam etmektedir.
Yerleşme
Konya ili, dolayısıyla Selçuklu ilçesi Neolitik Çağdan itibaren yerleşim alanı olarak kullanılmıştır. Tarihteki en eski yerleşmelerden Çatalhöyük’e yakınlığı bunun en güzel göstergesidir.
Konya ilinin çekirdeğini oluşturan Alâeddin Tepesi’nin belli bir kısmı ilçe sınırları içerisinde yer almaktadır. Bölgede pek çok uygarlık yaşamış olmakla birlikte Selçuklu Devleti, Karamanoğulları Beyliği ve Osmanlı Devleti dönemlerinde Konya daha önemli bir konumdadır. Özellikle Konya’nın başkent olduğu Selçuklu Dönemi en parlak dönemidir. 1987 yılında ilçeye ismi verilirken Konya’nın Selçuklu Devleti’ne başkentlik etmiş olması büyük rol oynamıştır.
Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri Projesi veri tabanına göre; ilçe sınırları içerisinde kırk altı yerleşim/höyük tespit edilmiştir. Bunlardan belli başlıları; Sille Parsana, Çaltı, Çarkçıgil, Eğribayat, Elmaağaç, Gevre, Güvenç, Karahüyük, Küçük Muhsine, Sadettin Han, Sızma, Sulutas, Tömek ve Tutup höyükleridir.
Konya il merkezini oluşturan ilçeler içerisinde son dönemde en hızlı gelişen, en çok yapılaşmaya sahne olan, en çok göç alan ve sanayileşmenin en fazla olduğu ilçedir. Konya il merkezinin kuzey ve batı kesiminde kalan Selçuklu ilçesinin gelişimi ise özellikle Nalçacı Caddesi’nin açılması, sanayi kuruluşlarının (Çimento Fabrikası ve küçük sanayi siteleri vb.) yavaş yavaş bu yöne kaymasına yol açmıştır. Ancak Selçuklu ilçesinin esas gelişmesi, hiç şüphesiz, Türkiye’nin en büyük üniversitelerinden biri olan Selçuk Üniversitesi kampüs alanının bu bölgeye kurulmuş olmasındandır. İlçe olduktan sonra ise başta belediye ve özel yatırımlarla pek çok işletmenin bu yöreye kaydırılması gelişmeyi/büyümeyi hızlandırmıştır. Yani yıllardır Konya nüvesini oluşturan Karatay ve Meram’a göre Selçuklu, 1950’den sonraki tarihî süreç içerisinde ekonomik ve kültürel anlamda diğer merkez ilçelere kıyasla daha hızlı gelişme göstermiştir. Günümüzde Konya şehir merkezi Selçuklu ilçesine doğru bir kayma göstermekte olup; yeni sanayi, ticaret ve alışveriş merkezlerinin, otogarın bu bölgede olması, tramvay hattı ile ulaşımın sadece bu ilçede yapılması gibi sebeplerle ilçe gelişme göstermektedir.
Nüfus
Selçuklu, Konya’nın en çok nüfusa sahip ilçesidir. 2013 yılı verilerine göre ilçenin toplam nüfusu 565.093 kişi olup bu verilere göre Selçuklu ilçesi 43 ilden daha fazla nüfusa sahiptir. Ayrıca ilçe, merkezi nüfusuna (540.119 kişi) göre de 57 ilden daha fazla nüfus barındırmaktadır. Konya il merkezi nüfusunun %49’u Selçuklu’da yaşamaktadır. Diğer bir ifade ile Konya il merkezinde yaşayan her iki kişiden biri ve Konya ili genelinde yaşayan her dört kişiden biri Selçuklu ilçesinde yaşamaktadır.
1990 yılında 188.224 olan nüfus sürekli olarak artmıştır. 1997’de 261.800, 2000’de 327.627, 2010 yılında 517.000 ve 2012 yılında da 540.119 kişi olmuştur. Kısaca Selçuklunun nüfusu ilçe statüsü kazandığı günden bugüne yaklaşık üç kat artmıştır.
İlçe nüfusunun cinsiyet dağılımında %51’ini kadınlar %49’unu ise erkekler oluşturmaktadır. Nüfusun çok büyük kısmı şehir merkezinde ikamet ederken köy ve kasaba nüfusu çok azdır (%06). İlçede biri merkez belediyesi olmak üzere dört belediye (Selçuklu, Başarakavak, Sızma ve Tepekent) ve yirmi köy muhtarlığı bulunmaktadır.
Nüfusun en fazla olduğu köy 419 kişiyle Dağdere, en az olduğu köy ise 32 kişi ile Ulumuhsine köyüdür. Hane halkı büyüklüğü; Büyükşehirde 4,4 iken Selçuklu’da 4,2 (Karatay’da 4,7; Meram’da 4,2) olmuştur. Büyükşehir belediyesi ortalamalarının altında kalan Selçuklu şehirleşmiş aile yapılarıyla ve tabii nüfus artışının düşük olmasıyla dikkati çeker. Selçuklu’da yerleşim alanlarının düzenli planlanmış olması ve diğer ilçelere göre yüksek gelir grubuna sahip olması da aile yapısının küçük olmasında etkilidir.
2015 yılı TÜİK verilerine göre Selçuklu ilçesinin nüfusu 604.706’dır. Bu nüfusun 297.745’ini erkekler, 306.961’ini de kadınlar oluşturmaktadır. İlçenin 2017 yılı nüfusu ise 639.450’dir.
Sağlık
İlçe sağlık hizmetleri bakımından da önemli bir konumdadır. İlçede dokuz adet tam teşekküllü hastane hizmet vermekte, yine Kamu Hastaneleri Birliği yatırımları bu ilçede devam etmektedir. İlçe Sağlık Grup Başkanlığı bünyesinde 24 Aile Sağlığı Merkezi, 3 Sağlık Evi, 8 Acil Sağlık Hizmetleri İstasyonu, 2 Üniversite Hastanesi, 1 Doğum Evi, 2 Devlet Hastanesi, 1 Verem Savaş Dispanseri, 3 Ağız ve Diş Sağlığı Merkezi, Evlilik Danışma Merkezi ve Evde Sağlık Hizmetleri Birimi bulunmaktadır. Aile sağlığı merkezlerinde toplam 305, devlet hastanelerinde 1.667, üniversite hastanelerinde ise 686 personel görev yapmaktadır.
Eğitim
İlçe genelinde okuma-yazma oranı %97,13’tür. Özellikle Selçuk ve Mevlâna üniversitelerinin bu ilçe sınırları içerisinde olması ve pek çok bölümün aktif olarak eğitim vermesi eğitim seviyesinin yüksek olmasında bir etkendir. 2015-2016 Öğretim Yılı itibariyle Selçuklu ilçesinin eğitimle ilgili istatistiki bilgileri şöyledir:
Okul/Kurum: 275
Derslik: 3.152
Öğrenci: 116.073
Öğretmen: 6.800
Derslik Başına Düşen Öğrenci
İlkokul + Ortaokul: 42
Genel Ortaöğretim: 33
Mesleki ve Teknik: 42
Konya ilinin diğer merkez ilçeleri ile karşılaştırıldığında Selçuklu ilçesinde eğitime daha fazla önem verilmektedir. İlçedeki yükseköğrenim mezunu oranı toplam %11,01’dir. Ayrıca bütün eğitim verilerine bakıldığında Selçuklu ilçesi eğitilmiş insan kaynağı açısından önemli bir potansiyele sahiptir. Selçuklu’da memur kesim de oldukça fazladır.
Selçuklu ilçesinden bir genel görünüm
Japon Parkı
