ŞİRKETLER

Konya Ahali Bankası Türk Anonim Şirketi

Mütareke Döneminde, merkezi Konya olarak, Konya Osmanlı Elektrik Şirketi unvanıyla 26 Mart 1918’de kurulan şirket, 3 Nisan 1924 tarihinde Konya Ahali Bankası Türk Anonim Şirketi adını almıştır. İmtiyaz müddeti doksan dokuz yıl olan kuruluşun sermayesi ise 500.000 liradır. Kurucuları; aralarında Mevlâna Dergâhı Sertariki Adil Çelebi, Hüsnü Efendizade Kazım Bey ve Maytapzade (Muytabzade) Rıfat Efendi’nin de bulunduğu Konya eşraf ve tüccarından 100 kadar kişidir. Şirketin kuruluş amacı da usul ve kanunlara göre şehir ve kasabalarda, elektrikle aydınlanma ve elektrikli tramvay tesisleri kurma, sanayi müesseselerinin elektrik ihtiyacını karşılayacak elektrik üretim tesisleri, dekovil hatları tesisi, ziraat aletleri ithalat ve satımı, tuğla ve kiremit fabrikaları tesisi, soğuk hava depoları inşası ve bataklık arazileri kurutma işi ile birlikte her tür ticaretle uğraşmak iken, isim değiştirip Konya Ahali Bankası olunca: “… bilcümle bankacılık muameleleri ile iştigal etmekle beraber bilhassa mevduat kabul etme, teminat mektupları verme, çek, senet ve poliçe muameleleri yürütme, halka ve küçük sanat erbabına kredi açma, bilhassa Konya ve civarındaki vatandaşların krediye olan taleplerini karşılama”yı da amaçları kapsamına eklemiştir.

Kurucularının çok kalabalık ve hatırı sayılır Konyalılardan olması, şirkette zamanla sıkıntı yaratmıştır. Bunlardan İbradılı Cemal Bey’in Konya’ya vali tayin edilmesi ve Mustafa Kemal Paşa’nın Samsun’a çıkarak Millî Mücadele’yi başlatması, şirketin kaderini belirleyen iki önemli hadisedir. Çünkü üyelerinin çoğunluğu Mustafa Kemal Paşa ve Kuva-yı Milliye yanlısıdır. Ancak Vali Cemal Bey, Konya Mebusu Şeyh Zeynelabidin Efendi ve bazı kurucular padişah taraftarı olup, Hürriyet ve İtilaf Fırkası Konya Şubesi’ni* açarak padişaha desteklerini sürdürmüşlerdir. 1922 yılı genel kurulunda, şirketin bu iki grubu arasında şiddetli tartışmalar yaşanmış ve Millî Mücadele taraftarı olan üyeler kongreyi terk etmişlerdir. Cumhuriyet’in ilanından sonraki ilk genel kurul toplantısı, 3 Nisan 1924’de olmuş ve şirketin idaresini Millî Mücadele yanlıları ele geçirmiştir.

1925-1930 yılları arasında yapılan genel kurul toplantılarını, üyelerinin toplantıya iştirak etmemeleri yüzünden, zoraki gerçekleştiren Konya Ahali Bankası, adı geçen yıllarda kâr da elde edememiştir. Ancak Burhanzade Hacı Mustafa Efendi’nin müdürlüğünde banka, 1928 yılında 26.786 lira net yıllık kâr elde etmiştir. Ancak ilerleyen yıllarda ticari faaliyetinde bir türlü başarılı olamayan banka, 500.000 lira olan sermayesini 1932 yılında 200.000 liraya düşürmüştür. Yıldan yıla Konya ticaretinde meydana gelen daralma ve sıkıntıdan dolayı, iktisadi durumu sürekli değişen banka, 1940’lı yıllarda gerek ticari ve gerekse tasarruf mevduatında kayda değer bir artış yakaladıysa da istenen hedefe tam olarak ulaşamamış; nihayet 1945 yılında tasfiyesine karar verilen Konya Ahali Bankası 1946 yılı içinde de kapanmıştır.

AHMET ATALAY

BİBLİYOGRAFYA

  • Atalay, 2011, 272-273; Atalay-Erol, 2011, 112-113; Saka, 1933, 95; Borsa Rehberi, 1928, 1928, 268; Hamit Tahsin-Saka, 1929, 279; BOA, A DVNS MKLT D., Nu. 25, 41; BCA, 030 18 01 01/010 33 11; 30 18 01 02/16 82 10; 030 18 01 02/78 79 04; İktisadiyat Mecmuası, y. 1, 19 Kânûn-ı Sâni 1332, 40, 7; İktisadi Yürüyüş, c. V, 18 Şubat 1942, 51-53, 69; Köse, 2012, 274, 277, 278; Balcı-Sırma, 2012, 38.