Eskiden şehrin doğusundaki Çayır semtinde Kadı Abdurrahman Paşa tarafından yaptırıldığı belirtilen ve aynı zamanda Vali Konağı olarak da kullanılan askerî kışlanın çevresinde yer alan cami, bugün buraların ortadan kaldırılıp yerine inşa edilen Mevlâna Kültür Merkezi’nin hemen güneyinde yer almaktadır.
Ahşap direkli ve tavanlı camilerden olan eser, kuzey-güney doğrultusunda uzanan dıştan 14,30x21,60 metre ölçüsünde dikdörtgen bir alana ve zeminden 1,80 metre yükseklikteki bir kaide üzerine oturmaktadır. Kuzeyde son cemaat mahalli ile bunun harimle birleşen köşesinde minaresi yükselir. Üstü kiremit kaplı kırma çatı ile örtülüdür. Önceleri yıkılmış iken 1959 yılında tekrar yapılan son cemaat yerinin önü dört adet betonarme sütunla desteklenmiştir. Camiye buradan açılan bir kapıyla geçilmektedir. Kemerli kapıda gri ve beyaz mermer kullanılmış, açıklığa da iki kanatlı bir kapı takılmıştır. Kemer kavsine göre şekillenen ahşap kapının alt kısımları çok tablalı, üst kısımları ise bitkisel motiflerle oymalı olarak dekore edilmiştir. Mevlâna Müzesi’nde bulunan kitabesine göre 1235/1819 yılında, Konya Valisi Hüseyin Paşa tarafından yaptırılan bu eser, Abdurrahman Paşa’nın Konya Vilayet Konağı olarak yaptırdığı binanın yakınında bulunduğundan “Saray Camii” adıyla da anılmaktadır.
Duvarları altta kesme, üstte moloz taşla örülü olup, her cepheye yukarıdakiler daha küçük olmak üzere altlı üstlü dikdörtgen pencereler açılmıştır. Petek ve kaidesi kesme taş, poligonal gövdesi tuğla örgülü tek şerefeli minare yeşil sırlı çini kuşaklarla dekorlanmıştır.
Harim kıble duvarına dik olarak yerleştirilen dörderden iki sütun sırası ile üç sahna ayrılmış, orta sahın yanlardan biraz daha geniş ve yüksek tutulmuştur. Üst örtü silindirik sütun ve profilli yastıklara oturan iki ana kiriş tarafından taşınmaktadır. Yukarıya doğru hafif incelen sütunların kalem işi süslemeleri sonraki tamiratlarla kötü bir şekilde boyanarak özelliğini kaybetmiştir. Tavan alttan tahta levhalarla kaplanarak ince çıtalarla kareli taksimatlara bölünmüştür. Daha süslü olan orta sahın tavanındaki dairevi fırfırlı kabartma göbek hemen bütün renklerin kullanıldığı merkezde üç katlı bir kokart ve etrafını çeviren iri yapraklarla tezyin edilmiş, karelerin içindeki süslemeler ise maalesef yok edilmiştir. Eski fotoğraflarda tavanın daha zengin süslemeli olduğu görülmektedir.
Mihrap; cümle kapısının karşısına gelecek şekilde kıble duvarına oyulmuş yarım sekizgen prizma biçiminde olup malzemesi beyaz ve gök mermerdir. Dikdörtgen cephesi yeşil, beyaz, kahverengi ve yaldızlı boyamanın yanında mukarnas dolgulu kavsarası ve kartuştaki güzel nesih yazısıyla öne çıkmıştır. Geç dönemde yapıldığı belli olan ve sade bir ahşap işçiliği gösteren minberin geçit ve alttaki dilimli kemerleriyle girişin üstünde kitabe ve dendan sırası dikkati çekmektedir.
Kadınlar mahfilinin eski durumuyla ilgili kalıntılar yan duvarlara gömülü konsol uçlarından belli olmakta, kuzey duvarına bitişik olduğu eski gravür ve fotoğraflarda da görülmektedir.
Aslanlı Kışla Camii
