ABDÜLLATİF KARAMANİ

Türk ahlâkçısı.

Fakih Karamani, Kara Abdüllatif ve Siyahser lakaplarıyla da bilinmektedir. Hayatı hakkında fazla bilgi yoktur. Aile ahlakına dair esasları anlatan meşhur Türkçe eseri Âdâbü’l-menâzil’in ketebe kayıtlarına dayanarak (Süleymaniye Ktp., Hüseyin Paşa, Nu. 290 nüshasının ketebesi 985 [1577] tarihlidir), onun XVI. yüzyılda yaşamış olduğunu söylemek mümkündür. Kendisine hayırlı bir eş ve salih evlât nasip etmesi için Allah’a yaptığı duanın kabul edilmiş olduğunu Âdâbü’l-menâzil’in mukaddimesinde belirten müellif, ulema ailesine mensup eşinin zaman zaman evine gelen misafir hanımları gücü nispetinde irşada çalıştığını, ancak onun özellikle kadınlara hitap eden ve hayatın her safhasında kendileri için gerekli bilgileri ihtiva eden müstakil bir eserin bulunmayışından şikâyet ettiğini kaydeder. Abdüllatif bu yakınmayı haklı bulduğunu ve bu konudaki boşluğu doldurmak amacıyla pek çok kaynaktan faydalanarak Âdâbü’l-menâzil’i kaleme aldığını söyler. Bu eserde seçkin bir ev kadınının vasıfları, eşler arasındaki karşılıklı hak ve vazifeler, aile fertlerinin rahatlıkla barınabilmeleri, ayrıca ailede ahlak ve edep kurallarının yaşatılabilmesi için bir ev de bulunması gerekli maddî şartlar ile ebeveyn-evlat münasebetleri ve hocalara saygı gibi pedagojik konular işlenmektedir. Eserin bulunabilen yazma nüshaları, İstanbul Üniversitesi (TY, Nu. 199, 2717, 7161, 7181, 7201), Süleymaniye (Hacı Mahmûd Efendi, Nu. 1564; Pertevniyal, Nu. 449) ve Nuruosmaniye (Nu. 2269) kütüphanelerindedir.

Abdüllatif’in kaynaklarda adı geçen ve bir nüshası Süleymaniye Kütüphanesi’nde (Esad Efendi, Nu. 1722) bulunan diğer bir eseri de Mi’râcü’l-müştâkin ve minhâcü’l-müttakîn adını taşır. Müellif bu eserinde, seyrüsüluk esnasında aşılması gereken manevi menzil ve makamları, klasik tasavvuf kaynaklarında yer alan usul-i aşere tasnifi içinde incelemektedir.

(DİA)

BİBLİYOGRAFYA

  • Erdem, 1988.